Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 53

Skapandi sjálfsgleymi 
hengis heldur reglubundnar tilhneigingar sem aldrei geta verið eins í tvö skipti
þar sem gagnvirkir „þátttakendur“ þeirra eru ávallt nýir og einstakir. Daoistar
myndu bæta því við að þátttaka okkar sem hugsandi og túlkandi mannverur er
allsérstök að því leyti að hugtekning okkar og skilningur á veruleikanum eru með
öllu háð túlkun okkar og framsetningu á tungumáli sem lýtur tilteknum söguleg-
um hefðum og venjum. Við erum því ekki fullkomlega frjáls til að túlka hvað sem
er hvernig sem er, því hvorki náttúran, hugtökin né skilningurinn einkennast af
einberu gjörræði. Hins vegar er svigrúm okkar til túlkunar talsvert og sjónarmiðin
ráða þar miklu um. Daoistar gætu því að nokkru marki tekið undir með Leopardi
þegar hann staðhæfir að manneskjan
þarf að öðlast þekkingu á því sem gagnast henni sjálfri. Algild sannindi
[…] skeyta í engu um afdrif hennar. Hamingja hennar getur falist jafnt í
sannri sem ósannri hugmynd og skoðun. Það sem máli skiptir er að þessi
sko!un hæfi a! sönnu mannlegu eðli.35
Skilningur Leopardis á hinu „sanna“ kemst hér allnálægt þeim daoíska. „Sönn“
túlkun heimsins er fyrst og fremst „mannvænleg“ og til þess fallin að skapa mann-
eskjunni hagkvæm efnisleg og andleg lífsskilyrði. Jákvæð og skapandi túlkun lífs
og heims er eitt af því sem til þarf. Þannig er ekkert ósatt við slíka túlkun, heldur
mætti lýsa henni sem „mannheimsfræðilegri“ í þeim skilningi að við leitumst við
að setja fram túlkun á veruleikanum og ferlum hans sem taka vísvitandi tillit til
mannlegra sjónarmiða.36
Veröldin sem við hrærumst í er sannarlega leyndardómsfull og undursamleg.
Það er ekki fyrst og fremst flókin samsetning hennar heldur sá háttur okkar að
þurfa að túlka hana samtímis því að vera þáttur í henni sem útilokar með öllu að
við öðlumst á henni fullan og „hlutlægan“ skilning í sígildri merkingu þess orðs.
Richard Dawkins virðist ekki taka tillit til þessa grundvallaratriðis í þeirri skoðun
sinni að viðleitni okkar til að öðlast sífellt betri skilning á veruleikanum komi
sjálfkrafa í veg fyrir tómhyggju. Líklega er það þessi ofuráhersla á uppgötvunina
og sannleikann sem gerir hann svo ósannfærandi. Hann missir sjónar á því að sú
lífsgleði sem vísindastarfið virðist veita honum er einmitt fyrst og fremst sköp-
unargleði.37
 Leopardi : .
 Tu Weiming er höfundur orðsins „mannheimsfræðileg sýn“ (e. anthropocosmic vision) sem hann
segir einkenna kínverska heimspeki til forna. Með því vísar hann til þess að kínverskir hugsuðir
gerðu ávallt ráð fyrir að stöðug og óhjákvæmileg sam- og gagnvirkni eigi sér stað milli manneskju
og veraldaraflanna. Augljóslega hafa þau viðvarandi áhrif á lífsskilyrði mannsins og í seinni tíð
hefur lífsmáti hans jafnframt haft talsverð og óæskileg áhrif á þau. En þetta ber þó ekki síst að
skilja í túlkunarfræðilegu ljósi: okkur er með öllu ókleift að skilja eða tjá virkni þeirra nema með
mannlegum skilningi og mannlegum táknkerfum tungumálsins. Sjá t.d. Tu : –.
 Ég þakka nafnlausum ritrýni fyrir gagnlegar athugasemdir við greinina.
Hugur 2013-4.indd 53 23/01/2014 12:57:25