Hugur - 01.01.2013, Page 97

Dómsdagur 
veki upp brýna þörf, hún kreMist nafns þessarar konu sem eitt sinn var á lífi.8
Það er kannski þess vegna að þeir sem sáu fyrstu daguerreótýpurnar gátu ekki
umborið þetta þögla ávarp og urðu að líta undan – þeim fannst fólkið á mynd-
unum vera að horfa á sig. (Í vinnustofu minni, á mublu við hliðina á skrifborðinu,
er ljósmynd – frekar þekkt mynd að vísu – sem sýnir andlit ungrar brasilískrar
stúlku, sem virðist stara á mig óblíðum augum. Ég veit með fullkominni vissu að
hún er og verður dómari minn, í dag eins og á efsta dómsdegi.)
Dondero lét eitt sinn í ljós efasemdir um tvo ljósmyndara sem hann dáði,
Henri Cartier-Bresson og Sebastião Salgado. Hjá þeim fyrri sá hann öfga rúm-
fræðilegrar myndbyggingar; hjá þeim síðari öfga fagurfræðilegrar fullkomnunar.
Hann stillti sinni eigin hugmynd um mannsandlitið sem sögu sem á að segja eða
landsvæði sem á að kanna upp á móti báðum. Ég er á sama máli: krafa ljósmynd-
arinnar sem ávarpar okkur hefur ekkert fagurfræðilegt við sig. Hún er öllu heldur
krafa um endurlausn. Ljósmyndin er alltaf meira en mynd: hún er staður eyð-
unnar, háleitt rof á milli hins skynjanlega og hins skiljanlega, á milli eftirmyndar
og raunveruleikans, á milli minningar og vonar.
Kristnir guðfræðingar sem Mölluðu um upprisu líkamans veltu því fyrir sér hvort
líkaminn risi upp í því ástandi sem hann var í á dauðastundinni (ef til vill gamall,
sköllóttur, einfættur) eða í blóma æskunnar. En þeir fundu aldrei fullnægjandi
svar. Origenes batt snöggan endi á þessar endalausu umræður með því að halda
því fram að upprisan taki til forms líkamans, eidos hans, frekar en til líkamans
sjálfs. Ljósmyndin er, í þessum skilningi, fyrirheit um hinn dýrlega líkama.
Það er á margra vitorði að Proust var heltekinn af ljósmyndun og að hann lagði
mikið á sig til að eignast ljósmyndir af fólkinu sem hann elskaði og dáði. Í svari
við þrábeiðni Prousts um mynd af einum stráknum sem hann varð ástfanginn af
þegar hann var tuttugu og tveggja ára, gaf Edgar Auber honum að lokum eina.
Á bakhlið ljósmyndarinnar skrifaði Auber sem tileinkun (og á ensku): Look at
my face: my name is Might Have Been; I am also called No More, Too Late, Farewell.
Þetta er vissulega hrokafull tileinkun, en hún tjáir fullkomlega þörfina sem blæs
lífi í sérhverja ljósmynd og tekur til hins raunverulega sem er alltaf að farast, til
þess að gera það aftur að möguleika.
Ljósmyndun krefst þess að við minnumst alls þessa, og ljósmyndir eru vitnis-
burður allra glataðra nafna, eins og lífsins bók sem hinn nýi engill opinberunar-
innar – engill ljósmyndunar – hefur í höndum við lok allra daga, það er, sérhvern
dag.
Steinar Örn Atlason $#ddi
 [Walter Benjamin, „Saga ljósmyndunar í stuttu máli“, Fagurfræ!i og mi!lun. Úrval greina og
bókakafla (Reykjavík: Bókmenntafræðistofnun Háskóla Íslands, ), bls. . – "#!.]
Hugur 2013-4.indd 97 23/01/2014 12:57:28