Skírnir - 01.01.1929, Blaðsíða 84
78
Daði Halldórsson og Ragnheiður Brynjólfsdóttir. [Skírnir
Upp frá þessu er þá líf Daða markað eintómum krögg-
um. Hann hefur hrapað úr góðum efnum niður í örbirgð,.
er prestur í rýru kalli og hefur engin tök á að láta gáfur
sínar njóta sín. Þetta þroskar félagsmeðvitund hans og
hann fer að hugsa um opinber fjármál. Einkum er þó ein
hlið þeirra, sem vekur áhuga hans, en það svo sterkan, að
hann getur aldrei hrundið því máli frá sér. Það voru skatt-
málin, tíundin.
Árið 1641 hafði Ormur Jónsson lögsögumaður í Ár-
nessýslu dæmt á Alþingi, að prestatíundir skyldi gjaldast
af öllum stólsjörðum í Árnessýslu. En þegar dóminn átti
að staðfesta í Iögréttu, gekk fram Brynjólfur Sveinsson og
»afsagði að nokkrar nýjungar væri lagðar upp á Skálholts-
kirkju jarðir á móti kgl. Majst. bréfi, sem bannar að leggja
þær undir lög án síns leyfis« (Finnur biskup: Um tíundar-
deilur, Gl. kgl. saml. 3309, 4to).
Þessa hugmynd Orms Jónssonar tekur Daði Halldórs-
son upp í stærra formi og gerir að sínu kappsmáli. Hon-
um finnst ranglátt, að landsetar stólsjarðanna sleppi við^
að greiða tíund, og vill láta verja því fé, sem þann veg
gelzt, »fátækum til afnota«. Um þetta mál snýr hann sér
bréflega til Þórðar Þorlákssonar biskups haustið 1678. Bréf
hans er glatað, en svar Þórðar biskups er að finna i Bréfa-
bókum hans (Þjskjs.), dags. 20. des. 1678. Þórður biskup
segist vel vita, að þessi nýjung hafi oftar en einu sinni
»til tals og greina komið«, en bendir honum á afstöðu fyr-
irrennara sins og vísar málinu frá sér. »Þætti mér góðum
mönnum vel gert að láta svo vera sem verið hefur og
vinna það ei til sultar ábata að herða kosti fátæks almúga«.
Daði treystist þá ekki til að koma hér neinu fram að
óvilja Þórðar biskups. En bæði hér og í mörgu öðru sér
hann, að jafnvel skuggi hins framliðna biskups eltir sig.
Hann varð að una við ábatalausan sult. En Daði Halldórs-
son var of gamansamur til að láta skila sér oss í hendur
með raunasvip.
í frumhandritinu að æfisögu Brynjólfs biskups eftir
Jón Halldórsson, þar sem höfundur tjáir, hve oft Daða hafl