Skírnir - 01.01.1929, Blaðsíða 207
Skírnir]
Um Vilhjálm annan.
201'
með ýmsum minni háttar umbótum, sem að vísu voru
gagnlegar í sjálfu sér, en reyndust alveg ónýtar til þess
að sefa verkalýðinn eða hefta framsókn hans. En Vilhjálm-
ur var á þessu skeiði í engum efa um, að hann einn
kynnin tökin á »jafnaðar«-stefnunni. »Látið mig um»jafnaðar-
menn«, ég skal sjá fyrir þeim!«
Hinn 24. janúar 1890 kallaði Vilhjálmur saman ríkis-
ráðsfund. Bismarck hafði ekki hugmynd um, hvað þar ætti
að gera, og var þetta hið fyrsta sinn, að svo bar til, síð-
an er hann tók við völdum. En er á fundinn kom, fannst
það á, að keisarinn bjó yfir djúpum ráðagerðum. Kvaðst
hann hafa boðað fundinn á þessum degi, afmælisdegi Frið-
riks mikla, vegna þess að þar ætti að gerast upphaf afar-
mikilvægra tíðinda. Síðan voru lögð fram tvö keisaraleg
nýmæli, og fjallaði annað um bann gegn hvíldardagavinnu;
og barnavinnu, en hitt var þess efnis, að keisari Þýzkalands
skyldi kalla saman alþjóðaráðstefnu til þess að ræða og
ráða bætur á vinnudeilum í álfunni. Lét keisarinn þess getið,
að hann hefði ráðgast um þessi efni við nokkra vitra menn,
sem hann nafngreindi.
Bismarck var gneypur og þungbrýnn á fundinum. Ný-
mæli keisarans taldi hann markleysu eina, en þó tók út yfir,
er keisarinn játaði ótilkvaddur og kinnroðalaust, að hann
hefði ráðgast við ábyrgðarlausa einstaklinga, en farið á bak
við kanzlarann. Þó lét Bismarck kyrrt um það atriði á fund-
inum. Þá er keisarinn hafði Iokið máli sínu þögðu allir um
stund. Skoraði Vilhjálmur þá á Bismarck að gera grein fyrir
sinni skoðun. Hann reis þá úr sæti, hægt og seint, og var
heldur gustillur. En það var efni orða hans, að verkamenn
væri aldrei hægt að gera ánægða, — það gæti enginn nema
guð í himnaríki. Þess vegna væri öll tilslökun háskaleg. Kosn-
ingar færu í hönd og myndu þessar tillögur rugla kjósend-
ur, — æsa »jafnaðarmenn«, en móðga þá, sem eitthvað ættu.
»Vér komumst út á glapstigu! Ég sé konungsvaldinu hættu
búna!«
Eftir það skiftust þeir orðum við um stund keisarinn og
Bismarck. Keisarinn hélt á sínu máli, kvaðst vilja firra.