Skírnir - 01.01.1929, Blaðsíða 96
90 Lífsskoðun Hávamála og Aristoteles. [Skírnir
ar heiti er kallat snotr kona eða karlmaðr, sá er hóflátr
er«. Snotr merkir þá allt í senn: vitur, látprúður, hóflátur,
og það eru einmitt aðaldrættirnir í mannshugsjón Háva-
mála. Snotr, meðalsnotr, ráðsnotr, horskr, fróðr eru blæ-
brigði vitsmunanna; hugall, varr, þagall, gætinn at geði,
góðr eru ýmsir þættir hófseminnar; glaðr ok reifr, mildr,
frækinn gefa hvert sinn tóninn í hinn glæsilega samhljóm
háttprýðinnar, og sá, sem er frækinn að eðlisfari, verður á
vígaöld vígdjarfur. Allir þessir kostir koma jafnt og skort-
ur þeirra bezt í ljós, þar sem maður er gestr, og því miða
Hávamál, eins og eg tók fram, svo oft við gestinn, og bera
þá fyrst og fremst háttprýðina og hóflætið fyrir brjósti.
Snotur maður hælir sér ekki af hyggindum sínum (6); hann
hefur taumhald á tungu sinni (6), hann beitir valdi sínu í
hófi (64); hann gerir ekki gys að öðrum mönnum (30) og
fyrst og fremst gætir hann sín fyrir ofdrykkju (11—14) og
ofáti (20—21), því að með ofdrykkju glatar hann valdinu
yfir sjálfum sér, og með ofáti gerir hann sig auvirðilegri
en nautið eða sauðinn í haganum. Snotur maður þekkir
hvatir sínar og galla og varast því vítin. Ef vér sækjum
hann heim, er hann glaður og reifur við gesti, skrafhreif-
inn og kann frá mörgu að segja; sérstaklega er honum
tíðrætt um góða menn (103). — Allt sæmir þetta háttprúð-
um höfðingja.
En Hávamál gera fyrirmyndina enn skýrari með því
að sýna oss jafnframt andstæðuna. Lýsingarorðin, sem þess
háttar manni eru valin, eru: ósnotr, ósnjallr, ósviðr, api, af-
glapi, dælskr, fimbulfambi, vesall ok illa skapi, illr, gráðugr,
glöggr. Hann þykist allt vita (26) og hlær að öllu (22).
Eignist hann fé eða komist hann yfir kvennmann, fyllist
hann metnaði og monti (79). Þar sem hann er gestur, ým-
ist þegir hann eins og steinn, eða það veður á honum, og
fái hann í staupinu, segir hann allt, sem honum býr í brjósti
(17). Hann kann sér ekki magamál og verður til athlægis
fyrir græðgi sína (20). Hann heldur að allir, sem við hon-
um hlæja, séu vinir sínir (24). Hann er fimbulfambi, erki-
klaufi í orðum og hugsun. Hann er nízkur (glöggr) og vill