Skírnir - 01.01.1929, Blaðsíða 86
80 Daði Halldórsson og Ragnheiður Brynjólfsdóttir. [Skímir
vel hugsuð tilraun til nýrrar tíundarskipunar og fastara
forms á landauratali. Ritið er prentað á íslenzku og i danskri
þýðing í bók Halldórs Einarssonar sýslumanns: »Om Værdi-
beregning paa Landsviis og Tiendeydelsen paa Island« (Kh.
1833). Höfundur vill þar gera þetta rit að undirstöðu nýs
jarðamats og segir (hér þýtt), að hvað sein uppruna ritsins
líður, »þá er það þó markverður og hagvænn ávöxtur af
rækilegum hugleiðingum sérfróðs manns um þetta mikil-
væga efni, sem ekki hefur verið unnið að fyr«.
Af öllum, sem á ritið minnast, hefur enginn tekið »föls-
unina« hátíðlega nema Finnur biskup, sonur síra Jóns Hall-
dórssonar.
Hin ritgerðin, sem á var minnzt, er vel samin lýsing
sjónarvottar (Daða) á Heklugosinu 1693 (Ny kgl. saml.
1094 c fol.) og merk að því leyti.
Af Bréfabókum biskupanna, Þórðar Þorlákssonar og
Jóns Vídalíns, má sjá, að Daði hefur verið vel metinn
prestur hjá þeim báðum, en allt af fátækur. Þó hélt hann
við kirkju sinni eftir föngum. Meðal ljósastjakanna, sem
hanga í »kirkjunni« í Þjóðminjasafni voru, er sá fallegastur,
sem næstur er altarinu. Hann er úr Steinsholtskirkju frá og
fyrir tíð Daða Halldórssonar.
Þegar Daði var orðinn áttræður, sagði hann af sér
prestskap, en lifði áfram í Steinsholti til dauðadags. Hann
var á Alþingi síðast 1719 og andaðist í Steinsholti 1721
(Prestaæfir J. H.), á 85. ári.
Til er enn í Hreppunum þjóðsaga um Daða Halldórs-
son, sem er að tvennu leyti markverð, bæði að því sem
hún hermir rétt og rangt. Hún hermir það rangt, að Daði
hafi gert sig sekan í nýjum skírlífisbrotum, þótt skiljanlegt
sé, að það hafi komist í munnmæli. Hins vegar lýsir hún
því, að Daði hafi haft frán augu eða jafnvel töfrandi
augnaráð.
Hún segir Daða göldróttan, eins og talið var um marga
gáfumenn eða fræðimenn þeirra tima, t. d. föðurbróður hans,
síra Jón Daðason, fóstra síra Eiríks á Vogsósum, sem mest-
ar galdrasagnir eru frá — og það þótt síra Jón segi ber-