Skírnir - 01.01.1942, Blaðsíða 50
48
Björn Þórðarson
Skírnir
að sé á síðasta þrepinu um að öðlast sjálfstjórn. Þar eru
aðeins viss mál, sem miklu varða fyrir heimsveldið, undir
eftirliti frá London.
Um stjórnarhætti í verndarlöndunum er nokkuð öðru
máli að gegna. Tengslin milli Stóra-Bretlands og verndar-
landsins geta að forminu til verið nokkuð óákveðin eða
misjafnlega náin og veltur þá mest á framkvæmdinni. Þar
er ekki fyrst og fremst stefnt að því að sníða stjórnar-
formið eftir brezkri fyrirmynd, heldur að vernda og
styrkja innlendar stjórnarstofnanir, sem fyrir voru, er
verndin komst á. Verndarvaldinu er þá venjulegast beitt
þannig, að við hlið hins innlenda fursta eða höfðingja er
settur brezkur stjórnarerindreki eða ráðunautur til leið-
beiningar og eftirlits með stjórnarfarinu og því, að hags-
munir Stóra-Bretlands séu ekki bornir fyrir borð. Sum
þessara landa hafa um langt skeið staðið undir brezkri
vernd, t. d. ríkin á Malakkaskaga, en önnur aðeins síðan
fyrri heimsstyrjöld, svo sem írak og Trans-Jordanía, sem
nú teljast sjálfstæð ríki. I löndum þeim, er Bretar hafa á
hendi svokallaða umboðsstjórn af hálfu Þjóðabandalags-
ins, fylgja þeir auðvitað sömu reglum og í nýlendustjórn
sinna eigin landa, og verða þau lönd því ekki gerð að sér-
stöku umræðuefni í þessari grein, en aftur á móti minnzt
á tvö þegnfélög, sem ekki hafa borið gæfu til að fara rétti-
lega með það frelsi, sem þeim var fengið.
Með samningi við Tyrkjasoldán tóku Bretar að sér
stjórn Kyproseyjar árið 1878, en innlimuðu hana sem
ríkisnýlendu 1915, þegar Tyrkir gengu í stríðið gegn
Bandamönnum. Þar var komið á fót löggjafarsamkomu
18 manna. Sex þeirra voru stjórnkjörnir, en 12 völdu skatt-
greiðendur, 3 íslamstrúar og 9 annarar trúar. Árið 1931
urðu óeirðir á eyjunni, sem beindust gegn brezku yfirvöld-
unum. Var þá löggjafarsamkoman afnumin og við það
situr enn.
Nýfundnaland var orðin sjálfstjórnarnýlenda, en árið
1933 var hag þess þannig komið vegna óreiðu í fjármál-
um og annarar vanstjórnar, að það gat ekki staðið undir