Skírnir - 01.01.1942, Blaðsíða 100

98
Þorkell Jóhannesson
Skírnir
asti í öllum íslendingasögum. Og hann stendur að ýmsu
leyti einn sér í Njáls sögu, enda kallaði Finnur Jónsson
hann á sinni tíð „útúrdúr, sem í raun réttri kemur sögunni
ekkert við“. Ef til vill er óþarfi að benda á, hve f jærri lagi
þetta er. En væri þætti þessum burtu kippt, yrði augljós
glompa í frásögninni, auk þess sem hér er lýst eftirminni-
lega flestum helztu persónum sögunnar. Fjandskapur
Þráins og Njálssona er undirstöðuatriði í II. kafla. Manni
skilst, að hatur Hallgerðar á þeim á Bergþórshvoli á drjúg-
an þátt í þverúð Þráins gegn Njálssonum, er kalla má að
út brytist í utanför þeirra. En höfuðorsökin liggur dýpra,
og þar er þessi þáttur einn til frásagnar. Hér er átt við
víg Þórðar leysingjasonar. Þar var Þráinn nær staddur,
að áeggjan Hallgerðar. Illmælið, sem hér olli vígum, á
auðrakinn þátt í hinu örlagaþrungna drápi Þráins Sigfús-
sonar, sem frá segir í II. kafla.
Áður var sagt, að I. kafli væri hinn eiginlega saga
Gunnars. En hann er líka allmikill liður í sögu Njáls. I
innsta eðli sínu er hann samt hvorugt þetta. Hann er frá-
sögn um það, hveru rás viðburðanna snýst — fyrir ráð
Njáls og þrátt fyrir þau — til ógæfu þeim Gunnari báð-
um. Gifting Unnar og Valgarðs ens grá leiðir óbeinlínis af
fyrsta ráði Njáls, er hann ræður Gunnari. Ávöxturinn af
því hjónabandi er Mörður Valgarðsson. Af 2. ráðinu, utan-
för Gunnars, og þrátt fyrir hið 3., að ríða ekki til þings,
sprettur kynning Gunnars og Hallgerðar. Fyrir orð Njáls
fær Þráinn Sigfússon Þorgerðar, dóttur Hallgerðar og
Glúms, og er þeirra son Höskuldur Hvítanesgoði. En víg
hans að tilstilli Marðar verður að falli Njáli og sonum
hans. Stuldur Hallgerðar í Kirkjubæ verður undirrót
deilu Gunnars við Otkel, er lýkur með vígi hans. En hið
5. ráð Njáls, er hann ræður Gunnari, að vega ekki aftur
í hinn sama knérunn, verður loks Gunnari til falls að at-
beina Marðar. Vil og forsjá Njáls hrekkur hvergi við ör-
lögunum, samvinnu þeirra Hallgerðar og Marðar. Og
þeirri samvinnu er hvergi nærri lokið með vígi Gunnars.
„Þangat mun snúit vandræðum, þá er þú ert látinn, sem