Skírnir - 01.01.1942, Blaðsíða 132
130
Ólafur Lárusson
Skírnir
sem ekki er betri og það er hann Gvöndur“.86) Óvættirnar
vissu á hverju þær áttu von.
1 hinum eldri heimildum eru nokkrar sagnir um viður-
eign hans við illar vættir. Hann bjargaði frændkonu sinni,
Gyríði Þorvarðsdóttur, konu Kolbeins Tumasonar, úr
tröllahöndum suður á Kili.87) Maður vestur í Skálavík var
einn á leið til kirkju á næturþeli. Sótti þá að honum tröll-
kona og reyndi að bægja honum til fjalls. Guðmundur
biskup var staddur norður á Hofi í Vatnsdal þessa sömu
nótt, en hann birtist með dularfullum hætti þar í Skála-
vík og stökkti flagðinu á brott.88) Þegar biskup og menn
hans leyndust um hríð í skógunum í Kerlingarfirði „bætt-
ust þar mjök reimleikar, þeir er menn þóttust eigi mega
þar úti búa áðr, en síðan varð engum manni mein at
því“, og er þó haft eftir biskupi sjálfum, að hann hafi
hvergi komið þess „at jafnmargar óvættir ok flögð hafi í
einn stað saman komit, sem hér í Kerlingarfirði“.80)
Frægust er þó viðureign hans við Selkollu,00) enda er og
Selkolla ein hin frægasta forynja, er sögur fara af hér
á landi, og skipar hún þar bekk með Glámi og Þórólfi bægi-
fót. Þjóðsögur hafa gengið um hana í munnmælum01) og
afturganga, sem var í Steingrímsfirði á 19. öld, var nefnd
eftir henni.02) Selkollufoss heitir foss einn í Miðhlíðará
á Barðaströnd03) og er líklegt, að hann sé kenndur við
einhverja óvætt, þótt allar sagnir um hana séu nú fallnar
í gleymsku, ef til vill við Selkollu þá, er Guðmundur biskup
fékkst við, þótt fossinn sé æðilangt frá stöðvum hennar.
Þjóðsögurnar segja hinsvegar einkum frá bjargvígslum
hans, og þá helzt vígslum á fuglabjörgum. Bjargferðir
eru háskasamar og hefir margur maðurinn beðið líftjón
eða lima í þeim. Áður fyrr kenndu menn þetta vættum, er
í björgunum bjuggu. Bjargbúarnir eignuðu sér björgin
og vildu eigi þola ágang mannanna, og kom stundum grá
loppa út úr berginu, er hélt á biturlegri skálm og skar á
festi sigamannsins. Guðmundur biskup vann bót á þessu.
Hann vígði björgin og flæmdi óvættina úr þeim, svo að
eftir það var mönnunum óhætt að leita sér þar bjargar.