Skírnir - 01.01.1942, Blaðsíða 137
Skírnir
Guðmundur góði í þjóðtrú íslendinga
135
yngri skýringartilraun, er biskup er látinn fela sig undir
steininum.
Um Gvendarbrunn í Flatey er sú sögn, að 18 menn
hafi farizt í honum fram til þess, að biskup vígði hann.
Síðan hefir enginn maður í honum týnzt.114) Vígslan hefir
eytt óheill þeirri og háska, er fylgdi brunninum áður, og
lúta fleiri sagnir að svipuðum áhrifum af vígslum hans.
í Miðsögunni er frá því sagt, að Guðmundur biskup kom
að Firði á Skálmarnesi. Þar bjó þá maður, er Þorsteinn
hét, og átti hann mörg börn. Bjarg var þar nærri bænum,
og höfðu börn farið sér þar að voða, er þau voru að leik-
um. Þorsteinn var hræddur um börn sín og bað hann bisk-
up að syngja yfir þeim. Biskup spurði, hvort hann vildi
eigi heldur að hann syngi yfir bjarginu og féllst Þorsteinn
á það. Fór biskup þá til bjargsins og vígði það, „ok hefir
þar aldrei barn dáit né eldri maðr síðan“.115) Svipuð sögn
hefir gengið um Bæjarbjarg hjá Skálum á Langanesi.
Guðmundur biskup á að hafa vígt það, og er síðan talið
að hvorki menn eða skepnur saki, þótt þær fari fram af
því.n<i) Gvendarfoss heitir foss hjá Tröllatungu í Stein-
grímsfirði. Er hann sagður kenndur við Guðmund biskup,
væntanlega vegna þess, að hann hefir vígt hann. Hvílir sú
helgi á fossinum, að enginn maður drukknar í honum.117)
Fleiri Gvendarfossar eru til í landinu, svo sem Gvendar-
foss í Víðimýrará í Skagafirði118) og Gvendarfoss hjá
Hlíð í Skaftártungu,110) en ekki er mér kunnugt um, hvort
nokkur helgi liggur á þeim. Mælt er, að Guðmundur bisk-
up hafi vígt Dalsvatn í Sauðlauksdal.120) Sé þetta hugsað
sem brunnvígsla, þá er sú vígsla miklu mest af öllum
brunnvígslum hans, því hvergi höfum vér annars staðar
sagnir af því, að hann hafi vígt tjarnir, hvað þá heldur
heil stöðuvötn. Hins vegar eru engar sagnir um það, að
nokkur helgi hvíli á vatninu, svo sem sú, að menn farist
ekki í því, enda hafa og orðið þar mannskaðar.121) 1 Prests-
sögu hans er þess getið, að hann „vígði vatn“ í Sauðlauks-
dal,122) og er sú frásögn orðuð á þá leið í Sturlungu, að
hann vígði „vatn þat, er kona bar heim í húfu sinni“,123)