Skírnir - 01.01.1942, Blaðsíða 119
Skírnir
Guðmundur góði í þjóðtrú íslendinga
117
kom og eigi var berum ófriði að mæta. Samtíðarmenn
hans gáfu honum kenningarnafnið hinn góði. Það var fá-
gæt nafnbót á þeim tímum, sem engum hlotnaðist öðrum
en þeim, sem báru langt af öðrum mönnum að bænrækni,
trúrækni og öðrum góðum siðum. Með því nafni hefir hann
lifað síðan í hugum þjóðarinnar. 1 svip hans í minning-
unni gætir fyrst og fremst mildi hans og góðfýsi, sem öllu
vildi til góðs vegar snúa, öllum bjarga og öllum hjálpa.
Sagnirnar um Guðmund biskup eru í tveimur flokkum,
sumar fornar og aðrar yngri. Enginn efi er á því, að mikl-
ar sagnir hafa af honum gengið manna á milli, meðan
hann enn var á lífi. Menn hafa kunnað margt að segja af
kraftaverkum hans og öðrum stórmerkjum, og sams konar
sagnir hafa orðið til síðar, eftir að hann var látinn. Sumar
sagnirnar um hann, frá samtíð hans og fyrstu öldinni eftir
lát hans, voru skráðar í sögurnar, sem um hann voru rit-
aðar: Prestssögu hans eftir Lambkár ábóta Þorgilsson,
Miðsöguna svonefndu og Guðmundarsögu Arngríms ábóta.
Þá hafa og gamlar sagnir um hann geymzt í kvæðunum,
sem ort voru um hann á 14. öld, Guðmundardrápum þeirra
Einars Gilssonar, Arngríms ábóta og Árna ábóta Jónsson-
ar á Munkaþverá. Yngri sagnirnar eru munnmælasagnir
frá síðari öldum, sem flestar hafa verið skrásettar á 19. og
20. öld, þar á meðal sagnir, er lúta að örnefnum, sem við
hann eru kennd. Ég mun hér reyna að rekja þessar yngri
minningar nokkuð og þó mun þá jafnframt höfð hliðsjón
af hinum eldri sögnum. Skal fyrst vikið að brunnvígslum
hans og því næst raktar sagnir um viðureign hans við
illar vættir. Þá mun rætt um helgi, er hann lagði á ýmsa
staði, og loks vikið að nokkrum öðrum sögnum um hann.
II.
Vatnið er eitt af lífsnauðsynjum mannanna. Þegar
mennirnir tóku sér bólfestu urðu þeir jafnan að gæta þess,
að þar væri kostur á vatni. í löndum, þar sem úrkoma er