Skírnir - 01.01.1942, Blaðsíða 139
Skírnir
Guðmundur góði í þjóðtrú íslendinga
137
sjón og henni fylgdi hann líka með óvenjulegri einlægni
og trúmennsku, að svo miklu leyti sem það stóð í valdi
dauðlegs manns. Sagnirnar um hann sýna, að kærleiks-
hugsjónin hefir verið rík í huga hans og að hann hefir
lagt mikla stund á að lifa í samræmi við hana. En stund-
um tók víkingseðlið völdin, og þá gat hann verið heiftúð-
ugur og þykkjuþungur í garð óvina sinna. Ef til vill kem-
ur minning um þann þátt í skapferli hans fram í sögunni
af Galdra-Lofti. Þegar Loftur var að særingunum í Hóla-
kirkju, er mælt, að Jón biskup Ögmundsson aðvaraði hann
með þessum orðum: „Hættu, vesæll maður, meðan tóm er
til, því að þungar munu þér bænir Gvendar bróður míns,
ef þú ónáðar hann“.127) Bænir Guðmundar biskups hafa
verið sterkar og heitar, líka óbænir hans, er svo bar við
að hann bað þeirra, en ekki er að þeim vikið neins staðar
annars staðar í munnmælum síðari tíma manna um hann.
í þeim er hann hinn góði, þau geyma aðeins minninguna
um mildi hans og góðleik.
Jarteinabækur helgra manna segja venjulega mest frá
stórmerkjum þeirra látinna. Munnmælasagnir seinni tíma
um Guðmund biskup segja nálega eingöngu frá góðum
verkum hans í lifanda lífi. Af sögnum þeim, sem vikið
hefir verið að hér að framan, er aðeins ein, sem ef til vill
á að hafa gerzt eftir lát hans, sögnin um Guðmundarlón.
Hann hefir því lifað fremur sem góður maður en sem helg-
ur maður í minni þjóðarinnar. Þó er ein sögn, sem sýnir
að hitt hefir eigi heldur gleymzt að hann var helgur mað-
ur. Árni Magnússon segir frá munnmælum þess efnis, að
þegar plágan mikla fór um landið 1495, þá hafi Guðmund-
ur biskup staðið á Steinadalsheiði, milli Gilsfjarðar og
Kollafjarðar, og bandað á móti henni, enda kom plágan
aldrei til Vestfjarða.128) Vestfirðingar reyndust Guðmundi
biskupi bezt allra manna. Segir Lambkár ábóti um þá, að
„sá þóttist bezt hafa, er meira mátti gott til hans gera,
bæði í fégjöfum ok öðrum hlutum“,120) og hjá þeim fékk
hann hæli oftar en einu sinni, er fokið var í önnur skjól.
Þetta hefir ekki gleymzt. Þjóðtrúin lætur hann sýna þakk-