Skírnir - 01.01.1942, Blaðsíða 51
Skírnir
Brezka þjóðasamfélagið
49
sérveldisstöðu sinni og afsalaði sér henni um sinn. Land-
inu er nú stjórnað á einræðisvísu af stjórnarnefnd, sem
er ábyrg gerða sinna gagnvart stjórn Stóra-Bretlands,
sem sér um, að nægjanlegt fé sé fyrir hendi til þess að
halda fjárreiðum landsins á floti. Hvenær landið verður
fært um að öðlast aftur fjárræði og lögræði, leiðir fram-
tíðin í ljós. Þessi stjórnmálaferill Nýfundnalands er all-
athyglisverður vegna þess, að stefnumið Breta í nýlendu-
stjórn síðustu mannsaldra virðist ætíð hafa verið það að
haga stjórninni eftir menningarstigi og stjórnmálaþroska
hvers þegnfélags, sem undir þá er gefið, og að láta það
njóta þess sjálfsforræðis, sem væri við þess hæfi og það
megnugt að færa sér í nyt til eflingar menningu og hag-
sæld. Hér virðast Bretar hafa verið örari á réttarveizlu en
hollt var fyrir þiggjandann, og er þetta því eftirtektarverð-
ara, þar sem í hlut á elzta nýlenda þeirra, stofnuð 1583 og
byggð hvítum mönnum.
Indland. Fyrir stærðar sakir, mannfjölda og marg-
breytni, er það heimur út af fyrir sig. Uppruna brezkra
yfirráða þar er að rekja til ársins 1600, er stofnað var í
London Brezka Austur-Indía-félagið. Þegar á þeim
tíma voru Portúgalsmenn þar fyrir og ráku arðvænlega
verzlun, svo og Frakkar. I fyrstunni var verzlun eina
markmið félagsins, en ekki að leggja undir sig lönd. En
smám saman neyddist það til að halda herlið til verndar
verzlunarstöðvum sínum gegn árásum ránsflokka, og
vopna skip sín á siglingaleiðum. Eftir miðja 18. öld hafði
þannig skipazt, að félagið hafði yfirráð allmargra hafnar-
borga, hins stóra héraðs Bengals, og veruleg stjórnarfars-
leg áhrif í öðrum landshlutum. Nú tóku að berast fregnir
um það heim til Englands, að margt færi aflaga í lands-
stjórn félagsins þar eystra, og að menn þess misbeittu
herfilega valdi sínu. Parlamentið tók þá þessi mál til með-
ferðar, og brezka stjórnin sannfærðist um, að taka þyrfti
í taumana og setja hin brezku yfirráðasvæði undir eftirlit
4