Skírnir - 01.01.1929, Page 206
200
Um Vilhjálm annan.
[Skirnir
Bismarck á þeim misserum, sem hann tók keisaradóm. Lét
Vilhjálmur sér þá oft um munn fara, að hann mætti ekki
hugsa til þeirrar stundar, er hann ætti hinum mikla kanzl-
ara á bak að sjá. En brátt tóku þeir að ýfast hvor við
öðrum, og er keisarinn vitanlega ekki ámælisverður fyrir
það, þótt hann bæri ekki gæfu til samkomulags við Bis-
marck. En hitt varð honum til varanlegs ógagns og minnk-
unar, hve ófimlega og ómennilega honum fórst það úr
hendi, að steypa Bismarck af stóli eftir 28 ára dygga
þjónustu, enda varpaði sá atburður skugga yfir alla ríkis-
stjórn hans.
Með því að ókleift er að rekja öll viðskifti þeirra Bis-
marcks og Vilhjálms 2. í þessum línum, verður hér aðeins
minnzt stuttlega á hin síðustu tildrög þess, að Vilhjálmur
rak Bismarck úr þjónustu sinni.
í maímánuði 1889 gerðu 100 þús. vinnumanna í Ruhr-
héraði verkfall. Þá skarst fyrst verulega í odda milli keis-
ara og kanzlara, þó að eigi drægi til fulls fjandskapar þá
þegar. Báðir hötuðust við stefnu »jafnaðarmanna«, báðir
voru ráðnir i að berjast gegn henni, en um hitt kom þeim
ekki saman, hvernig þeirri baráttu skyldi háttað. Bismarck
hafði að vísu lengi verið ljóst, að ríkisvaldinu bar skylda
til þess að vernda verkamenn og verða við þeim kröfum
þeirra, sem hann taldi á skynsamlegu viti byggðar. En gegn
»jafnaðar«-stefnunni hafði hann nú barizt árum saman af
fullkomnu hlífðarleysi. Sú barátta hans hafði að vísu ekki
orðið sigursæl, en þó var hann enn þá í hinum mesta víga-
hug og vildi nú láta til skarar skríða. Lagði hann því til„
að ný nauðungarlög yrðu samþykkt, en vilái annars enn
sem fyr láta »járn og blóð« jafna deilumálin, ef önnur ráð
kæmu ekki að haldi. Vilhjálmur var hins vegar um þessar
mundir fullur upp með hinar sömu óljósu hugsjónir, sem
komið höfðu fram í bréfi hans til Bismarcks um »innra trú-
boðið«. Hann vildi verða stéttasættir í ríki sínu og taka
verkalýðinn í »landsföðurlega« vernd sína. En helzt til
grunnfærnislega hafði hann hugsað allt það mál. Hann hélt
að hann gæti fjarlægt verkalýðinn frá »jafnaðar-stefnunni«