Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1927, Blaðsíða 20

16
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
merldr op mikið, svo sem sk<TT'
er frekar liér á eftir. Gaglviður
merkir þá, eins og væri op skógar,
skógarrjóður. Orðtengðir sagn-
arinnar fá margar j-innskot; helzt
er að geta: hundgá; liundgjá;
gjamm (mm fyrir g'g'), gjá (í
jörðu); gagr, eig. það, sem geltir
eða reigist frá því, sem við er hií-
ist í tali eða atliöfn, önugleikur;
gagall, eig. sem temur sér gap
eða gelt; gagl, 1. mikið gap eða
op; sbr. bagl af nð haga, sagl af
að saga, 2. gæsarungi, því gæsum
er títt að gaga, ef mæta styggð.
Gagall er líka nafnorð, samdr.
gáll, eig. það gap og gelt, sem
liundum er eiginlegt, þá er lagt er
upp eða á stað, af því ofsakæti.
Af gáll kemur sögnin #gjálfa,
sterkbeyg eins og skjálfa, af lienni
gólf, eig. það, sem geltir frá
grunni eða gap er undir, öllu held-
ur en Iþað, sem glymur eða tekur
undir í; í fyrstu líklega lagt undir
legurúmin eða fletin eingöngu, af
því merkingin gólf=rúm eða
sæng, sbr. liggja á gólfi; síðar
gert meira að lagningu þess og
hinn gólflagði hluti stofunnar eða
skálans nefnt gólf, af því merk-
ingin igólf=herbergi. Þegar liggja
á gólfi ber á góma, hlvðir að láta
sér stökkva bros að hurðarlegu
liugarburði norrænufræðinganna,
þeim, að konur hafi í fyrndinni
alið börn sín liggjandi á knjám
og olnbogum á gólfinu, er helzt
styðst við orðatiltækin að sitja
fyrir knjám konu, samkvæmt
Fritzner, eins og því sé við kom-
andi, ef konan liggur á þeim, og
enska to he in the straw, eins og
menn hafi ekki í fyrndinni legið
við hálm og brekán, heldur við
krullhársdýnur, sápuþvegin lök og
stungnar æðardúns ábreiður og
ekki liaft hálm nema á gólfinu! Af
sögninni að gjálfa er gjálfr og
gjálfra; frekari tengðir eru
gjalgra, gjögr, að geggja o. s. frv.
Ginna er eitt af þeim orðum,
sem lotið befir í lægra haldið
fyrir kirkjulegan andróður hins
nýja siðs. Sögnin fór með liina
dýrðleglustu merkingu í lieiðni.
Ættbálkur liennar segir frá því,
því hann státar allur með það,
sem æðst og dýrðiegast var í
heiðnum sið. Þá var sögnin líka
sterk eins og makar hennar í
Ensku, begin, hegan, hegun, og
Þýzku heginnen, hegann, hegonn-
en. Eins og flagg í fararhroddi
ættbálksins fer forskeytið ginn-.
Ginnregin eig. skapregin, frum-
guðir; “stærke magter” leggur
danska Lex. poet. Svb. Egilss
það út og víst eru þau numina
magna. Þá eru ginnungar, vita-
skuld, hið sama, g'innheilög goð,
g-uðir þeir, er gunnu heim í ár-
daga. 1 lexikoninu er orðið haft
ginnungi og sagt merkja afar víð-
áttu. 'Sterkleikurinn er nú allur
kominn í víddina! E. Mogk er
ginnungur þessarar fírinvillu,
hann hefir húið til ginnungi ‘ ‘ sem
persónu “hins mikla auða rúms,”
segir lexikonið, “og því tengt
giiin—við rótina í gína, sem er
hæpið; en orðið gæti líka blátt á-
fram merkt hinn afarvíði,” svo að
Ginnunga gap merkti gap “hins