Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1927, Blaðsíða 36

32
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
Vigfússon fram þeirri spurningu
í Cleasby í liinni aðdáanlegu
skýringu sinni um “orð :” “kann
ekiki vera orðtengðafræðilegt sam-
band milli word og weird, Isl.
orð Oig urðr eins og word, wurdr ? ’ ’
Spurningu hans er enn ósvarað.
Islenzkan er líklegri til að geta
frætt Breta um eig. merkingu
“word” heldur en Enskan Is-
lendinga. Séu orðin tengð, þá
getur það ekki verið nema fyrir
hljóðskiftissögn, sem til er eða
verið hefir í málinu; og er leitinni
þá mjög vísað til sterkra sagna
1. flokks. Með því að verða, varð,
urðum orðinn verður að vísa frá
sakir merkingar, er að derra leit-
ina til sagna, er í stofni liafa
niðurlagsstaf ski'ftilegan við ð
t. a. m. g, því að g skiftist á við ð.
Bezt er að bera fyrst niður á sögn-
inni bjarga eftir álíkum. Orð-
tengðir hennar eru birgr; björg,
hjálp, hlíf, vistir, borg og að
sjálfsögðu borð, því að það merk-
ir lilíf og vistir alveg eins og
björg. Skjaldar kenniugar fara
með hlífar merkinguna og vitna
hana tvímælalaust, t. d. borð hjörs
eða hjarar þ. e. hlíf fyrir sverði.
borðs mörk þ. e. hlífar viður o. s.
frv. Enn fremur er borði t. a. m.
hann var mikill borði, eig. sá, sem
bjargar, sama sem hilmir höfð-
ingi; hefir verið tekið sem þáguf.
af borð, mikill borði, eig. borðhár
og af því óeig. s'kapstór um menn,
eingöngu fyrir ábótavanan skiln-
ing á eig. merking orðsins, borð.
Enginn efi getur leikið á því, að
g er skift við ð í þessum sagn-
stofni. 1 Islenzku er engin sterk
1. flokks sögn með sömu niður-
lagsstöfum og bjarga, en veik
sögn er til, verga, er orðtengðir
votta sterka, vargr, urga, því þær
fara með líkar merkingar. Yerga
merkir eig. að slíta, tæta sundur,
drepa eða meiða með átökum, og
svo af því að ata, óhreinka, því það
felst í liinu og fylgir því. Vargar
heita vargar, af því að þeir verga
skepnur með átökum sínum, þ. e.
slíta þær sundur og drepa, og
urga, flt. urgur heita festar skipa,
báta, hvala, skauta mannbrodda
og öll bönd, sem höfð eru til halds
því þær venga, þ. e. slíta og yrja
það, sem þær halda. Gi skiftir við
ð í sagnstofninum álíka og þegar
var sýnt um bjarga. Verða þá
orðtengðir sagnarinnar vargr;
urga; urð, eig. skaðvænn staður,
vargaból, því vargar eru urðar-
dýr; urðr, bani, dauði; Urðr og
orð, eig. mál, sem festir eða held-
ur og kann því, eins og urgan, að
vera til þrautar og ásteytingar
þeim, sem bundinn er við það;
sbr. hann skyldi hafa þau þrjú orð
í framburði sínum, þat it fyrsta
orð, at allir menn skvldu kristnir
vera, þat annat, at úheilög skyldi
vera hof öll ok skurðgoð, þat vai
it þriðja orð, at fjörbaugs garð
skyldi varða 'blót öll, ef váttnæm
yrði. Og er þá færður til sanns
grunur Guðbrandar Vigfússon-
ar að orðin urðr og orð væri
tengð. — 1 danska Lex. poet. Svb.
Egilss. er þess getið, að Konráð
Gíslason telji urðr, dauði sama
orð og Urðr. Það er vafalaust