Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1927, Blaðsíða 43
STEPHAN G. STEPHANSSON
39
Þessi auðmýkt andans auðkennir
alla þá, sem hrundið hafa mann-
kyninu upp fir myrkradjúpi 'fá-
fræði og- hjátrúar í áttina til ljós-
ari þekkingar á tilverunni. Og
Stephan átti hana. í ríkum mæli.
“Þetta er það sannasta og rétt-
asta, sem eg veit, ’ ’ sagði hann eitt
sinn við mig, og bæt-ti svo við
brosandi: “ en eg veit líka, að það
er ekki alveg satt. ” Mér kom
þetta á óvart. Það er óvanalegt,
að maður, sem flytur mál sitt af
þeim sannfæringar-krafti sem
Stephan gerir, þykist viss um að
liann fari í ýmsu villur vegar. En
mér datt í hug kvæðið hans ‘ ‘ Hvað
■er sannleikur?”—
“Því sannleikur vor, óyg'gjandi og allur,
Er ástand vort—011 ekki véfrétt nokkur.”
Og ástand okkar breytist með
hverju líðandi augnabliki. Eitt-
hvað á þessa leið svaraði eg hon-
um, 0g án þess að við ræddum
þetta frekar, fanst mér eg skilja
liann í það skiftið. Eg bað hann
að fara með alt kvæðið fyrir mig,
en hann breytti umtalsefninu. Og
aldrei fékk eg hann til að fara
með vísu eftir sig. Honum virt-
ist heldur ekki kært, að talað væri
við hann um ljóð hans, nema ef
liann varð þess var, að þau juku
skilning manns á skoðunum hans
og áiiugamálum. Enda mun hann
hafa kunnað lítið utanbókar eftir
sjálfan sig. — “Þetta rugl mitt,”
var liann vanur að kalla kvæðin
sín. Það voru ekki ljóðabækur
lians né skáldfrægð, sem hann bar
fyrir brjósti, heldur stefnur þær
og straumar, sem hann helgaði
vit sitt, snild 0g manndóm. Hann
leit ekki stærra á sig en svo, að
hann kveið1 því, að ljóð sín, sem
listaverk, yrðu einhverntíma létt-
væg fundin, og reyndust þeim
fótakefli, sem höfðu nefnt þau
meistaraverk. Ef einhver gaf
honum í skyn að liann stæði of
liátt, til þess að svara sumum
þeim, sem af flónsku sinni eða
fordómum atyrtu hann, tók liann
því úrstint. “Það er góðra gjalda
vert, að þeir lesa þetta vísna-rugl
mitt,” sagði hann einu sinni.
“Þeir liafa þá ástæðu til að út-
liúða mér fyrir það, sem þeim
finst vera meinlokur mínar; og þó
ekki væri nema kurteisi vegna,
verð eg að kannast við þá. Ann-
ars hefi eg gaman af körlunum;
og mér er vel við þá.” Honum
var að ]iessu sinni bent á, að hann
væri stundum ærið napur í garð
þessara “karla.” “Það er þá
klaufaskap mínum að kenna,”
sagði Stephan. “Mér er vel til
allra manna, en mér er meinilla
við þá strauma, sem sumir láta
berast með.” — Þannig er þá
maðurinn, sem borinn var út fyr-
ir stórbokkaskap og' þvergirðing!
Annars var það með Stephan G.
Stephansson eins og önnur and-
ans mikilmenni: Eftir því, sem
betur eru athugaðir þeir lestir, er
samtíð lians laug á liann, því meir
vex hann í augnm óvilhallra
manna, unz:
“Harm istendur sem hreystinnar heilaga
mynd,
Oig hreinskilnin meitluS í bergiS.”
Þá var Stephani oft brugðið um
bölsýni, hvað svo sem það orð