Skírnir - 01.01.1942, Page 88
Þorkell Jóhannessort
Njáls saga
i.
Rannsóknir hafa á síðustu árum breytt miklu um skoð-
anir manna á eðli og uppruna íslendingasagna. Fyrrum
var það trú flestra manna, að sögurnar væri ritaðar sam-
kvæmt fornum sögnum, er lengi hefði gengið mann frá
manni. Hlutverk söguritaranna hefði því lítið annað verið
en að skrá þær á bókfellið alskapaðar af vörum sögu-
manna. Nú þótt sögurnar væri ekki í letur færðar í fyrstu
gerð sinni fyrri en um 1200, og sumar síðar, mátti telja
þær miklu eldri í raun réttri og ekki miklu yngri en at-
burði þá, er þær greindu frá. Svo skjótt hefði þær fengið
fast snið í munnlegri frásögn, og svo traust var geymd
þeirra á vörum sagnamannanna. Þess vegna mátti telja,
að þær væri all-traustar heimildir um sögulega atburði, er
þær hermdu frá. Þegar betur var að gáð, báru sögurnar
samt yfirleitt of ljós merki 13. aldarinnar til þess, að unnt
væri að halda því fram, að þær væri til vor komnar í
þeirri gerð, er þær höfðu í upphafi. Afritarar og umrit-
arar höfðu breytt þeim á ýmsa lund, aukið þær með inn-
skotsgreinum, fært sumt í stílinn og víða spillt um með
ýmsum hætti. Próf. Finnur Jónsson var einn hinn helzti
talsmaður þessara skoðana og líka einna síðastur þeirra.
En hann fekkst um langan aldur manna mest við útgáfur
íslendingasagna og ritaði um þær kynstrin öll. Má og
kalla, að honum tækist um sína daga að verja þessar skoð-
anir, svo að-lítið lát varð á. En síðan hefir hér gagnger
breyting á orðið, þótt stutt sé um liðið. Nú orðið mun
flestum ljóst, að sannfræði íslendingasagna er varlega
treystandi. Margar þeirra eru lítið annað en söguleg skáld-