Skírnir - 01.01.1942, Qupperneq 101

Skírnir
Njáls saga
99
synir mínir eru“, segir Njáll við Gunnar. Þessi orð verða
eins konar forsögn II. kafla, líkt og orð Hrúts við Gunnar
eftir fjárheimtu Unnar: „Illa mun þér launat vera“,
voru forsögn um efni I. kafla.
Þá komum við að II. kafla, um Njál og sonu hans. Hér
verður, sem fyrr var getið, stutt hlé að upphafi, dálítið
ævintýri, utanför þeirra Þráins og Njálssona. En yfir
ævintýri þessu hvílir tvöfaldur skuggi af forspám Njáls.
Gunnar er fallinn og lesandinn finnur, að nú er röðin kom-
in að Njáli og sonum hans. „Eigi örvænt, at af leiði vand-
ræði, er þit komið út“, segir Njáll, er ráðin er utanför
sona hans. Og tíðindin láta ekki heldur á sér standa, er
þeir Njálssynir eru heim komnir. Öll viðleitni Njáls og
vizka fær hér enga rönd við reist. Skriða atburðanna fell-
ur óstöðvandi, harðar — harðar, og grefur hann og sonu
hans í hrapi sínu.
í þessum kafla eru tvö atriði einkum dálítið athugaverð,
er litið er á heildarbragð sögunnar, Lýtings þátturinn svo
nefndi — sagan um víg Hölskulds Njálssonar, og frásögn-
in um kristniboðið. Báðir þessir þættir eru samt efalaust
þarna settir af höfundi sögunnar og fullkomlega hans verk,
þótt kristniboðsþátturinn þyki bera þess merki, að hann
sé hér rakinn eftir ritaðri heimild. En jafnvel hér fipast
höfundi lítt tökin, er hann reynir þó til hins ýtrasta á hið
ramfellda form sögu sinnar.
Tökum Lýtings þáttinn. í raun og veru hefir þessi þátt-
ur orðið prófsteinninn mesti á Njáls sögu, lesendur henn-
ar og gagnrýnendur, um langa ævi. Því að svo föstum tök-
um hefir frásagnarháttur og form sögunnar tekið menn,
sem hvorki gátu skilið né vildu láta sér skiljast, hvers
eðlis hún var, að hér stungu þeir ósjálfrátt fótum við. Og
hverjum þeirra myndi þó hafa dottið til hugar að telja
það viðsjárverðan útúrdúr í venjulegri íslendingasögu, er
skýrt væri frá vígi sonar einnar helztu söguhetjunnar og
hefnd bræðranna? Einmitt hér, þar sem frásagnarhátt-
urinn hneigist berlegast til ættar við aðrar íslendinga-
sögur, skilst bezt, þótt með óbeinum hætti sé, hve frumleg
7*