Skírnir - 01.01.1942, Page 145
Skírnir
íslenzk sálmaþýðing frá 13. öld
14S
oft orðið að hrúga nafnorðunum heldur óhneppilega kring-
um hin fáu sagnorð. Sem dæmi má nefna skýringu Finns
Jónssonar á fyrra helmingi 13. vísu (sjá síðar, bls. 144),.
þar sem hann tekur saman: þinn hreinn fingr hægri hand-
ar er frami gipta sjauskiptr. Latneski lofsöngurinn er
allt öðruvísi. Ekkert er fjær sanni en hann sé samfellt;
mál. Hann er eins og perluband. Að efni til má skipta hon-
um í tvennt: annars vegar eru bænarorð, hins vegar
ákalls- eða ávarpsorð, þar sem nefnd eru heiti eða einkunn-
ir heilags anda. Hvert bænarorð eða heiti nær yfir eina
braglínu eða minna, og það, sem heldur þessu saman, er
hliðstæða þessara bæna og heita, og svo bragarhátturinn.
Þessi einkenni lofsöngsins stafa fyrst og fremst af inn-
blæstri skáldsins; hrifning þess lykur úti alla frásögn og
allar hugleiðingar. Samkvæmt þessu á að haga skýringu
íslenzka kvæðisins. Þó að meira kveði að sagnorðum í því,.
er kjarninn samur: ávarpsorð og bænir.
11. v., upphaf þessa kafla í íslenzka kvæðinu, er á þessa
leið (stafsetning samræmd, nema þar sem eitthvað er at-
hugavert; máðir stafir eru í hornklofum) :
Veni creator spiritus!
Mentes tuorum visita;
Imple superna g-ratia
Quæ tu creasti pectora.
Kom nú hreinskapað[r] himna
hlutvandr föður andi,
yðvarra frem errinn
alsælan hug þræla,
himnesk" fremr háska
hjálp unnin niiskunnar
gumna brjóst i grimmum
gu[ðs] kraptr þm er þú spaktir
(les: skaptir)„
Frumkvæðið sýnir, að ‘hreinskapaðr’ er ekki lýsingarorð
(F. J.), heldur nafnorð, og þýðir hreinn skapari (Sv. E.)
eða þó öllu heldur sá, sem skapar í hreinleik. Síðari vísu-
helmingnum hafa menn breytt á ýmsa vegu til að fá vit
í hann; frumkvæðið bendir á, að ‘himneskn’ eigi við “misk-
unnar’ og sé því afbökun á ‘himneskrar’ (E. A. Kock) :
hjálp unnin himneskrar miskunnar fremr gumna brjóst í
grimmum háska. Um síðasta vísuorð er tvennt til: 1) ‘guðs.