Skírnir - 01.01.1942, Side 200
198
Guðm. Finnbogason
Skírnir
til þess að sækja hver annan heim með sprengjum og skot-
vopnum, drepa sem flesta saklausa menn og leggja í rúst-
ir verðmæti, sem aldir hefir tekið að skapa. Öll veröldin
skiptist í tvær fylkingar, sem beint og óbeint berjast um
það, hvor þeirra skuli ráða framtíðarskipulagi heimsins,
hvort hann á að verða eitt þrælaríki undir miskunnar-
lausri harðstjórn, eða samfélag frjálsra þjóða, er láta
stjórnast af bræðraþeli og háum hugsjónum.
Þetta ástand er svo ægilegt, að flestir hugsandi menn
munu telja sér skylt að gera sér einhverja grein fyrir því,
af hverju öll sú vitfirring er sprottin, sem heimurinn nú
stynur undir, hvaða meingöllum á hinni marglofuðu menn-
ingu muni helzt vera um að kenna. Það er afarflókið mál.
En fyrst mundi verða að gera sér ljóst, hvað orðið menn-
ing merkir. íslenzka orðið ber það með sér, að það er af
sömu rót og orðið maður. Það er eiginlega myndað af
sögninni að menna, sem merkir að gera að manni, láta
manneðlið þroskast. Menningin er sprottin af manneðl-
inu, því eðli, er greinir manninn frá dýrunum. „Mannfélag-
ið hefir sjálft skapað menninguna og skilað henni áfram;
hún er fólgin í öllu fyrirskipuðu formi mannlegra við-
skipta, öllum trúarskoðunum, listum og vísindum, öllum
siðum og arferni, lifnaðarháttum og breytni. Menningin
felur því ekki aðeins í sér hugverk, svo sem m'ál, skáldskap
og öll önnur verk, sem hugsun mannsins skapar, heldur og
aðrar smíðar hans, svo sem talsíma, bifreiðar, vélar o. s.
frv.“ (Rumney). Útlenda orðið civilisation er myndað af
latneska orðinu civis, sem merkir borgari, og bendir til
þess, að menningin hefir skapazt af samfélagi manna.
Af þessu er ljóst, að menning verður mismunandi eins
og þeir menn og þær þjóðir, er hana skapa, og jafnframt
hitt, að greina verður annars vegar milli þeirrar menning-
ar, sem hver einstakur maður er gæddur og setur mót sitt
á verk hans og breytni, og hins vegar þeirrar menningar,
sem fólgin er í alls konar mannaverkum. Öll mannaverk
má nota vel eða illa, til góðs eða ills. Kirkju má nota til
guðsþjónustu eða gjöra hana að ræningjabæli, prentverk