Skírnir - 01.01.1942, Side 211

Skírnir
Ritfregnir
209
Þessi lýsing hefir þótt óljós og grunsamleg. Hafslunga halda
menn að merki marglyttu, og geti hún minnt á ísinn, eða krapa við
isröndina, sem lyftist við öldufallið og hnígur og minnir á hreyf-
ingar marglyttunnar. í krapanum er hvorki hægt að ganga né róa,
og ef þar við bætist ísaþoka, sem oft fylgir rekís, þar sem allt
verður ógreinilegt og hvað hverfur í annað, virðist Nansen lýsingin
furðu góð.
Allar þessar tilvitnanir virðast koma vel heim við Island, og
eg sá ekki betur en að Vilhjálmur hafi með allri rökræðu sinni fært
sönnur á, að Thule Pýþeasar sé ísland, að svo miklu leyti, sem slíkt
verður sannað.
Víkjum þá að spjurningunni um það, hvort Columbus hafi komið
til íslands. Heimildin um það er í æfisögu Columbusar, eftir Ferdin-
and son hans. Hann var 14 ára með föður sínum á einni af ferðum
hans, 1502, og var 18 ára, er faðir hans dó. Ferdinand var fræði-
maður og í miklu áliti. Hann dó í Sevilla 1539. Æfisagan var rituð
á spönsku, en er nú aðeins til í ítalskri þýðingu, sem prentuð var í
Feneyjum 1571. Þar segir um Columbus: „Sömuleiðis segir hann í
minnisgrein eða athugsasemd, er hann gerði til að sýna, að öll fimm
beltin væru byggjanleg og sanna það af reynslu sinni í siglingum:
Ég sigldi árið 1477 í febrúarmánuði hundrað mílur fyrir handan
Tile-eyju; suðurendi hennar er 73 stig frá miðjarðarlinu, en ekki
63 stig eins og sumir ætla; ekki liggur hún heldur innan þeirrar
línu, er takamrkar vestrið hjá Ptolemeusi, heldur miklu vestar. Og
til þessarar eyjar, sem er á stærð við England, fara Englendingar
með vörur sínar, einkum frá Bristol. Og á þeim tíma, er eg fór
þangað, var sjórinn ekki frosinn, en þar voru slíkir stórsjóir (si
grosse maree), að á sumum stöðum risu þeir 26 álnir (braccia) og
féllu jafnmikið aftur. Það er alveg satt, að það Tile, sem Ptolemeus
getui' um, liggur þar sem hann segir; og að hitt er af nútíðarmönn-
um kallað Frislanda".
Þessi frásögn hefir þótt tortryggileg að ýmsu leyti og mikið
verið um hana deilt. Vilhjálmur skrifar 116 blaðsíður um málið og
telur 45 höfunda, er um það hafi fjallað. 29 af þeim hallast að því,
að Columbus hafi farið til Islands og talsvert lengra norður í höf,
8 eru óákveðnir um það eða halda, að hann kunni að hafa komið
til íslands, en ekki farið lengra norður; 8 halda að sagan sé frá
róturn tilbúningur Columbusar eða sonar hans eða einhvers ókunn-
ugs manns. Hér er ekki timi til að rekja þær deilur nánar. Eg skal
aðeins gera stutta grein fyrir því, hvernig Vilhjálmur og þeir höf-
undar, er hann styðst við, reyna að skýra þá staði í frásögninni, er
mestum hneykslunum hafa valdið. Þess er þá fyrst að gæta, að
frumritið er glatað, svo að eitthvað kynni að hafa aflagazt í þýð-
ingunni (t. d. fallið burt forsetning, svo að lesa ætti hundrað
14