Skírnir - 01.01.1942, Side 217

Skírnir
Ritfregnir
215
Sagnaþættir úr Húnaþingi. Ritað hefir Theodór Arnbjörnsson frá
Ósi. ísafoldarprentsmiðja h.f. Rvik 1941. 133 bls.
Það kann að þykja borið í bakkafullan lækinn að skrifa um þessa
bók, eigi stærri en hún er og svo mikið sem um hana hefir verið
ritað áður, flest af velvilja og skilningi. Samt sem áður langar mig
til þess að leggja örfá orð í belg, þar eð ég þekki nokkuð til í kring-
um efni hennar. í bókinni eru tveir óháðir sagnaflokkar: Sagnir af
Þingeyrafeðgum og Sagnir af Vatnsnesi. Theodór hafði alveg geng-
ið frá fyrra flokkinum, er hann lézt. Þar er ekki um að ræða neina
ævisögu Þingeyrafeðga, Asgeirs Einarssonar og Jóns, heldur ein-
stakar myndir úr lifi þeirra, oft dregnar af mikilli list, svo að þeir
standa Ijóslifandi fyrir hugskotssjónum lesandans. Einkum hefir
Theodór lagt mikla rækt við að lýsa því, hve mikill hestamaður
Jón Ásgeirsson var og hve góða hesta hann átti. Má heita, að það
sé uppistaðan í þessum sögnum. Veit ég engan, sem hefði getað
gert því efni betri skil, því að Theodór var með afbrigðum glöggur
á hesta, eins og kunnugt er, og hafði svo mikið yndi af þeim, að
hestalýsingar hans standa stundum ekki að baki beztu mannlýsing-
um. Þess vegna skipa hestarnir svo mikið rúm í þessum sögnum, að
sumt annað lendir í skugganum, þótt það sé engu síður frásagnar-
vert. Vegna hestanna hefir Theodór fengið svo miklar mætur á
Jóni, að hann hliðrar sér hjá að geta um bresti hans nema sem
minnst, og kemur þó skýrt í ljós, að þeir voru vissulega til, eins og
títt er um marga mikla hæfileikamenn. Og hestunum má fyrst og
fremst þakka það, að Þingeyrafeðgum hefir verið reistur sá minnis-
varði, sem rit þetta er. Gamall og greinagóður Húnvetningur, Jón
Kr. Jónsson á Másstöðum, hefir sagt mér, að hann hafi heyrt sumar
sagnirnar hafðar á annan veg, og er nú bágt að skera úr því, hvað
sannast er í þeim efnum. Enginn vafi er á því, að Theodór hefir
farið með þær, eins og hann taldi sannast og réttast, hann var svo
orðvar maður og vandaður. Hitt er annað mál, að hann hefir ekki
alltaf átt tök á að sannreyna, hve traustar heimildir hans voru.
Sagnir geta skekkzt ótrúlega á skömmum tíma, jafnvel þótt þær
séu hafðar eftir sjónai'vottum, hvað þá heldur ef þær hafa farið
fleiri manna á milli. Getur það jafnt átt sér stað, þótt sagnamenn-
irnir geri sér allt far um að segja sem réttast frá, því að hver mað-
ur er háður minni sínu og skynjunum og í hverjum býr skapandi
afl, sem ósjálfrátt fyllir í eyðurnar, líkt og þegar kvikmynd er sýnd
á tjaldi. Theodór myndi vafalaust taka með þökkum hverri leiðrétt-
ingu, sem á rökum væri reist, ef hann mætti nú mæla, en hér er
ekki rúm til að fara langt út í þá sálma. Eg vil einungis geta þess,
að fi'ásögnin af drukknun Björns Blöndals (aðfaranótt 5. ág. 1887)
virðist ekki geta verið rétt að því leyti, að Jón Ásgeirsson hafi
nokkuð komið þar við sögu. Einn af hrossarekstrarmönnunum er