Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1927, Page 11

UM ORÐTENGÐAFRÆÐI ÍSUENZKA
7
öld af íslenzíkum ritum. OrÖ-
teng'Öafræði íslenzku lilýtur því
að vera hin allra merkilegasta
tungum þeim, sem eru runnar af
henni, svo sem eru Norðurlanda
mál og Enska, og raunar ger-
manska tungnaflokknum öllum
saman sakir geymslu tungunnar
ómengaÖrar fram á vora daga. Is-
lenzkur maður þarf þó ekki náin
kynni af orðtengða.fræðilegum rit-
um þessara mála til þess að verða
þess var, að Islenzku er Iþar ekki
gefinn jafn mikill gaumur og hún
verðskuldar og æskilegt væri fyr-
ir þekkingu. Það kemur vita-
skuld ekki til nema af því, að Is-
lendingar sjálfir leggja litla eða
•enga stund á orðtengðafræði
tungunnar, og svo með fram af
því að fræðimönnum, sem ekki eru
af íslenzku bergi brotnir, er of-
vaxið að taka fræðina saman eða
botna í lienni, því til þess þarf ís-
lenzlct málfræðisinnræti í bezta
lagi og svo nána þekkingu bæði á
bókmáli og mæltu máli íslenzku,
sem þeir ekki hafa. Þetta er ekk-
ert sérkennilegt Islenzku, því svo
mun vera nm orðtengðafræði
hverrar tungu, sem er, að hún sé
um megn öðrum en þeim, sem
borinn er tungunni. Islendingar
verða sjálfir að taka orðtengða-
fræði sína upp á arma sér. Hún
er líka, auðvitað, bráðnauðsynleg
til fullnaðarþekldngar á tungunni
sjálfri. Það eru til staðir í forn-
ritum enn óskildir, af því að orð-
tengðalfræðinni er ekki beitt við
þá, og eiginlegar merkingar
margra orða bæði í íslenzku og
öðrum tungum missagðar eða ó-
skildar fyrir fákunnandi í ís-
lenzkri oi’ðtengðafræði.
Það er áform þessa erindis að
vekja dálitla eftirtekt með alþýðu
á hinum stórvægilega xxxerkileik,
sem íslenzk orðtengða'fræði á til
brunns að bera bæði fyrir tuixg-
una sjálfa og erlendar tungur, og
skýra fyrir hemxi með fáeinum
sýniskornum, hvers kyns sé fróð-
leikur sá, sem oi'ðtengðafræðin
liefir upp á að bjóða. Það sýnist
txmabært að lireifa v)ið þessu á
þessum tímum, er Þjóðræknisfé-
lag Islendinga í Vestui-heimi eða.
leiðtogar þess eru að stríða við
að fá menntagildi íslenzkrar
tungu viðlurkennt og tunguna
tekna á kennsluskrá æðri skóla í
fylkjum Canada, eins og þegar
hefir fengist í Manitoba fvlki. Is-
lenzkri alþýðu lilýðir að vita
nokkur deili á því, hversu menta-
gildi því sé farið, sem félagið
styður kröfu sína við.
Orðtengðafræði íslenzka grein-
ir í tvo hluti; annar þeirra tekur
yfir orðtengðir við erlendar tuixg-
ur svo sem t. d. dyr, á Ensku door,
Dönsku dör, Þýsku thiir, Latínu
fores, Grísku þyra o. s. frv.; hinn
yfjir orðtengdir innan tungunnar
sjálfrar. Hér verður ekki feixgist
við hiixix fyrixefnda hluta að neinu
verulegu ráði, nema til þess að ná
þeim tilgangi, er að framan getur.
Eg held mér við orðtengðir inn-
an tungunnar og styðst að rnestu
við leiðsögn þeirx-a Gnxðbrandar
Vigfússonar og Konráðs Gísla-
son'ar, .er heita mega liöfundar