Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1927, Síða 24

20
TlMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
s'amstofna, því jötnar byggSu út-
garðta. Jafnvel elcki norskum
norrænufræðingi kemur til liugar
að jaðarr geti verið tengt sögn-
inni eta. Jaðarr er eins og jöt-
unn kominn a,f jar og merkir eig.
ægileg brún Jarðar er umlykt var
Orminum og öllum hugsanlegum
gný og gauragangi samlcvæmt á-
trúnaði fornþjóða. Hið danska
jammer og þýzka jammer eru
samstofna jarmr og sýna tillík-
ingu r við eftirfarandi m; eins er
algengt að mm í stofnum verði
mb eða mp og stafirnir tillíkist í
bb eða pp, líka að j falli úr stofni.
Þessum breytingum á sögnin abb-
ast upp á eða við e-n eða e-ð til-
veru sína að þakka, merkir eig.
setj'a jarm á e-n eða e-ð, amast
við, og því er irr og abbast skyld
orð, þótt þau beri það ekki utan á
sér.
Iíangir vát á vegg
veit hattkilan bragð
kvað hekla hiangandi á búðarvegg
Þorgils Höllusonar, segir í Lax-
dælu og er hattOdlan óskilin, því
ekki er það heklan sjálf, svo sem
Lex. poet, danska getur til. Þess
er getið í stafaskiftum, að li
komi fyrir k í stofnum, svo sem
hné fyrir kné, hnefi fyrir knefi
o. s. frv. og fyrir g hnegg fyrir
gnegg o. s. frv.; en þess er hvergi
getið, það eg veit .til, að k komi
fyrir h eða kv og kj fyrir hv; og
þó á það sér stað t. a. m. :kvis
fyrir livis, kjaptr, kjöptr fyrir
hváptr, kvef fyrir hvef; sbr enska
whoop; hválpr kemur af liválf, því
hann hvelfir, gerir bungu tíkinni,
kálfr (k fyrir hv) er sama orðið
og sömu merkingar. Kjöl-r kjal-
ta, kil-ting, kel-ta, kil-pr, kjal-ki
kíl-1 (vik út úr á eð!a sjó) og hatt-
kil-a hafa öll kj fyrir hv eða k fyr-
ir liv þar, sem ja er dregið saman
í i og öll fara þau með merkingu
hvels, bungu eðia þjófs af því, að
þau eru komin af stofni hvels,
lival. Hattkilan er hattkollurinn.
1 lexikoninu er kellir lagt út hjálín-
ur og orðið sagt “myndað af kall,
sem sé í hljóðskifti við kull (kollr,
höfuð) því eig. höfuðfat.” Orð-
tengðiafræðin stappar móti þess-
ari skýringu. Kellir er samstofna
kjölr en ekki kollr. Sagnirnar
kjala, kila og kela merkja allar að
gera kjöl á e-ð, af hinni síðast-
nefndu með gjörandviðskeytinu
-ir kemur fcelir eða kellir ritað
tveimur 11 í stað eins, því ritan 11
er órégluleg’ í fornritum, og fjarð-
ar kellir merkir sá, sem gerir firði,
kjöl eða hvel, þ. e. ís. Stofnarnir
kall, kull (koll) eni ekki hljóð-
skiftis stofnar, þeir eru jafn
skyldir og alr er ull.
Aldri gengr liin unga
eik, þótt við mik leiki,
(fljóð hygg ek kvell kunni)
kona þín úr hug mínum
er síðari helmingur vísu í Víg-
lundar sögu og ullur auðskiilinn
nema “orðið kvell, ” segir danska
Lex. poet. Svb. Egilss., “sjálft er
óþekkt, en mætti setja í samband
við rótina í orðinu næsta (þ. e.
kvelling) “ástarkvíði? eða er það
blátt áfrarn ambaga úr kvöl?”
Orðið merkir ekki ástarkvíði og á
heldur ekkert skylt við kvöl. Orð-