Jörð - 01.12.1948, Blaðsíða 11

JÖRÐ
9
Þar er Þáttur af Neshólabrœðrum veigamesta sagan, slungin
kvnngi og óhugnaði vestfirzkrar annesjanáttúru og mögnuð
myrkum krafti lijátrúar og þjóðsagna.
Árið 1927 kemur skáldsaga, Brennumenn. Nú er höfundur-
inn orðinn eindreginn jalnaðarmaður og gætir þess mjög í
sögunni, enda fjallar hún um baráttu rísandi verkalýðshreyf-
ingar og viðureign jafnaðarmanna og auðvaldssinna. Hér
kveður mjög við annan tón en í smásögunni „Hefndir" t. d.
Hér er boðuð mild og mannbætandi lífsskoðun gegn iiatri og
einstrengingsskap.
Næst kom Guð og lukkan, þrjár sögur, 1929. Einstceðingar er
harmsaga, saga um sjálfsblekkinguna, sem Hagalín hafði áður
tekið til meðferðar. Laufey krypplingur telur sér og öðrum trú
um, að Halldór hafi látið lífið í eldinum, vegna hennar, en
sannleikurinn er sá, að hann var að bjarga peningunum sínum.
I sögunni Guð og lukkan er Gunnar á Mávabergi aðalmaður-
inn, ein af þessum dásamlegu persónum Hagalíns, sem ómögu-
legt er að glevma. Þetta er samt óbreyttur kotungur, skrýtinn
í háttum og tali, en seigur og fastur fyrir, og lætur ekki yfir-
völdin hræða sig frá að fjölga mannkyninu. Skipstjórinn í
Mannleg náttúra hristir háseta sína upp úr sleni og vonleysi
með því að segja þeim kröftugar kvennafarssögur. í báðurn
þessum sögum er talað rösklega og ekki beinlínis heflað um
ástir og kynferðismál, en þar er ekkert væmið daður við klám
eða ónáttúru. Slíkt er Hagalín ekki eiginlegt.
Næsta spor Hagalíns á rithöfundarbrautinni var afrek, sem
vakti mikla athygli þegar í stað. Sagan um Kristrúnu i Hamra-
vik kom út 1933 og verður jafnan talin ein af beztu skáldsögum
höfundarins, eigi aðeins vegna snjallrar efnismeðferðar heldur
líka vegna sérstaks stíls og málfæris, sem nánar er minnzt á
síðar í þessari grein.
Einn af postulunum kom út 1934. Veigamesta sagan er sam-
nefnd bókinni og er með beztu sögum Hagalíns. Þar er enn lýst
vestfirzkum smábónda með svo hárfínu listfengi og innsýnni
samúð, að heillandi er. Þarna fá bókstafsklerkar og strangtrúar-
menn þarfa ádrepu, en þótt Hagalín sé meinilla við slíka kump-
ana, fer því fjarri, að hann misþyrmi séra Ludvig Leopold eða