Jörð - 01.12.1948, Blaðsíða 126
124
JÖRÐ
hans gætti mest sem ritdómara og leiðtoga á mótunar- og
þroskaskeiði næstu kynslóðar, en liinu ntikla álnifavaldi hans á
vettvangi sænskra bókmennta lauk, a. m. k. í bili, um 1930.
Hann er afbrigðagáfaður, fjölfróðari en flestir um huglæg mál
að fornu og nýju, ritsnjallari en flestir og snjallari á ljósa ogrök-
vísa framsetningu. Hann var í tvo áratugi mestur áhrifamaður
um sænskar bókmenntir, skilningsríkur, en líka kröfuharður og
um of þröngt það svið, er hann markaði höfundum. Hann gerði
strangar listkröfur og einnig hélt hann fram skyldu höfunda
til virðingar borgaralegu velsæmi. Þá er mest var ringulreiðin
á flestum sviðum menningarlífsins, leit hann nazismann þýzka
hýru auga — og þar með var rénandi áhrifavaldi lians lokið.
En greinar hans og bækur um bókmenntir og bókmenntamenn
munu verða ómetanleg lind fróðleiks og viturlegra hugsana
skáldum og bókmenntamönnum Svía í framtíðinni.
UM 1930 komu fram á vettvangi bókmenntanna í Svíþjóð
tveir hópar ungra skálda, sem mörkuðu sér sérstöðu í
bili. Annar var undir forustu ljóðskáldsins Arthurs Lundkvists,
en sagnaskáldið Sven Stolpe var foringi hins.
Hópur Lundkvists var kallaður primitivistar, þ. e. áhang-
endur liins frumstæða í manneðlinu, enda var boðskapur þeirra
sá, að skáldin ættu einkum að dásama þá lífsnautn, sem mann-
inum félli í skaut sem kynveru og við iðkun náins samlífs við
hina ósnortnu náttúru. Var þessi „stefna“ eins konar samsuða
úr náttúrutilbeiðslu Walt Whitmans, ástafarsdásömun D. H.
Lawrence og kenningum Freuds, en varð í reyndinni frekar
dauf og meinlítil stæling á stríðsgróðaærslum danskra glaum-
skálda, sem voru, þegar hér var komið, komin undir græna
torfu sem slík. Og þó að mjög mikið væri talað og ritað um
primitivismann, þá urðu áhrif hans hverfandi lítil, og áður en
forustumennina varði, hafði hann fengið hægt andlát.
Uppreisn hinna ungu var sú „hreyfing“ kölluð, sem Sven
Stolpe var foringi fyrir. Hann og hans fylgifiskar héldu því
fram, að skáldin skyldu fara milliveg milli óvægilegra krafa
ýmsra hinna eldri manna um bókmenntalegt siðferði — og
ástafars- og náttúrutilbeiðslu prímitívistanna, en annars varð