Jörð - 01.12.1948, Blaðsíða 122
120
JÖRÐ
árunum og hressilegii og ekki eins hunzkir og spottgjarnir og
kynslóð þeirra Söderbergs og Bo Bergmanns. Þessir höfundar
höfðu orðið hrifnir af kenningum hins franska heimspekings
Henris Bergsons og litu á manninn sem væri liann alls ekki
þræll erfðabundinna örlaga, heldur vera, er ætti sinn frjálsa
vilja og gæti innan vissra takmarka verið sinnar gæfu smiður.
Fremstir og áhrifamestir þessara skálda urðu fram á það tíma-
bil, sem hér er fjallað um, Sigfrid Siwertz, Hjalmar Bergman,
Anders Österling og Elin Wágner.
Fyrsta skáldsaga Siwertz kom út 1911 og stakk mjög í stúf
við anda sænskra bókmennta á þeirri tíð; er lýst í henni liress-
andi útilífi kornungra manna. Mesta verk hans, Selambs, var
beinlínis ávöxtur styrjaldarinnar, og })etta er skáldsaga, sem
talin er í fremstu röð í seinni tíma bókmenntum Evrópu. Hún
lýsir hinni blindu eigingirni og fjárgræðgi, sem ekkert mann-
legt vírðir, og er sagan frábærlega rökvís að atburðarás og per-
sónulýsingum. Þar skilur milli Siwertz og bölsýnishöfunda, að
þeir mundu hafa látið eigingirnina og fégræðgina gera þræla
sína ekki aðeins ríka á kostnað annarra, heldur og sæla í sinni
andlegu niðurlægingu, en hjá honum kemur glögglega fram,
að þessar grimmu og sterku hvatir hefna sín geipilega á þeim,
sem hafa þjónað þeim dyggast. Siwertz er mikill formsnill-
ingur, en þar komst þó Hjalmar Bergman ennþá lengra, þá er
honum tókst bezt upp. Sumar af skáldsögum hans, svo sem
Farmor og Vorherre, Jag Ljnng og Medardus og Markurells i
Vadköjjing eru frábærlega vel gerðar, fullar af fjöri, skopi,
spotti og spenningi — en undir niðri er óró, stundum þjáning
liins víllausa, en skarpskyggna, leitandi og marglynda, mennt-
aða og víðförla veraldarmanns hinnar tuttugustu aldar.
Österling er ákafur tilbiðjandi fegurðar og unaðssemda til-
verunnar, og liann hefur meðal annars unnið mikið og gott
starf í þágu sænskrar menningar með túlkun sinni á hinum
nýrri bókmenntum og þýðingum sínunt á erlendum skáld-
verkum bæði í bundnu og óbundnu máli, en hvort tveggja er
mótað af frjálslyndi hans og víðsýni.
Elin Wdgner gerði fyrst sænskra höfunda að yrkisefni þær
konur og meyjar, sem stunda í borgunum störf utan húss, og