Jörð - 01.12.1948, Blaðsíða 124
122
JÖRÐ
frelsis og mannhelgi. Hann er yfirleitt frægastur fyrir ljóð sín
og leikrit, en bækur eins og Den knutna naven og I den tiden
— ég veit ekki livað á að kalla þessa smákafla — eru svo hrífandi
vitnisburður um listrænan þroska, skáldlega andagift, rökvísi
og djúpskyggni í hugsun, auðmjúka aðdáun á jákvæðum sköp-
unarmætti mannsandans og um innilega samkennd með hinu
líðanda og stríðanda lífi, að mér virðast þessar bækur með því
merkasta, sem ég hef nokkurn tíma lesið.
Af öðrum skáldum og bókmenntamönnum Svía á tímabilinu
frá lokum heimsstyrjaldarinnar fyrri og frant undir 1930, nefni
ég aðeins Hjalmar Gullberg, Agnes von Krusenstjerna og
Fredrik Böök.
Ljóðskáldið Hjalmar Gullberg hefur aldrei hætt sér út á
þann hála ís listrænnar eða öllu heldur ólistrænnar tilrauna-
starfsemi á sviði formsins, sem Lagerkvist forðaði sér af eftir
nokkrar andlegar skrokkskjóður, þá er liann hafði fengið nóg
af þeirri upplausn og þeim óskapnaði, sem fylgdi heimsstyrj-
öldinni, og lét sér skiljast, að sízt mundi bót að því að ryðja
slíku braut inn á svið bókmenntanna. Gullberg hefur alltaf
átt sér hreint og sviptigið form, og það hefur sýnt sig, að liann
hefur samt sem áður síður en svo orðið að neinum klafabundn-
um afturhaldsjálki. Honum hefur tekizt að sameina látlausa
formfegurð mjög persónulegu innihaldi, blæbrigðaríku og
oft svo sent þrungnu af spenningi, þar sem mætast annars vegar
hinn ytri og hins vegar liinn innri veruleiki, vitsmunir og
líkamleg skynjun mannsins á annan veginn, hinn óljósi, en
oft líkamlegri skynjun máttugxi grunur á hinn veginn. Og
þrátt fyrir óra og óró hið innra með honum sjálfum og allt
hið uggvæna í fari tímanna, gróf Gullberg sig gegnum sand-
lióla efans og hamra efnishyggjunnar og komast til viðurkenn-
ingar á því, að hið andlega væri engan veginn „reykur, bóla,
vindaský", heldur sá véruleiki, sem væri hið eina óforgengi-
lega, kjarninn, nærður af söfum jarðar og af sól himinsins.
Jafnvel hin líkamlega ást gat ekki veitt hamingju. Hún lúðist
eins og bankaseðillinn, varð að eiga sér gulltryggingu hins and-
lega sambands karls og konu til þess að hún gæti endurnýjast
og haldið sínu gildi. Og þá er Hjalmar Gullberg hafði náð að