Jörð - 01.12.1948, Blaðsíða 106

104
JÖRÐ
fræðirita sinna skrifað stórt og merkilegt ritverk um Henrik
Ibsen og leikrit hans. Báðir voru þeir rniklir ræðumenn. Á
þingi Verkamannaflokksins árið 1923 höfðu Rússar látið
sjálfan skörunginn og fræðimanninn Bucharin koma til móts,
og deildi Bull við hann um fræðileg efni mjög einart og hvat-
lega, og lokin urðu }rau, að flokkurinn klofnaði og meirihlut-
inn sagði skilið við kommúnistana rússnesku, þar sem þeir
höfðu skipað flokknum fyrir verkum, án minnsta tillits til
þess, livað norskum hagsmunum hentaði. Síðan varð þróunin
þannig, að árið 1927 sameinaðist það brotið, sem hafði sagt
skilið við Moskvu, flokki lýðræðisjafnaðarmanna, og því næst
minnkaði vegur kommúnista svo mjög, að þeir urðu áhrifa-
lausir í stjórnmálum og félagsmálum —og þá um leið að miklu
leyti í menningarlegum efnum. Á þingi flokksins 1930 kvað
Edvard Bull upp eftirfarandi dóm um ráðstjórnina rússnesku:
„Eftir 12i/2 árs völd hafa valdhafarnir ennþá ekki sleppt einræðinu — og
geta ekki sleppt því. Þeir sitja og halda i eyrun d úlfi, sem mundi bita þá, ef
þeir sleþþtu."
Þar með var stórkostleg hætta fyrir andlegt frelsi á Norður-
löndum, lýðræðislega þróun og virðinguna fyrir mannhelgi
liðin hjá.
Norskar bókmenntir urðu og enn síður en danskar bundnar
lágfleygum deilum lítilla manna um ýmis dægurmál. Svo sem
stórskáldin Henrik Ibsen, Björnstjerne Björnson, Jónas Lie
og Árni Garborg höfðu fjallað um hin innri vandamál — eða
hin ytri að mestu með tilliti til hins innra, svo varð og manns-
sálin, og fortíð, samtíð og framtíð í ljósi þekkingarinnar á
hinum andlegu möguleikum, höfuðviðfangsefni norskra bók-
mennta milli heimsstyrjaldanna tveggja.
I^RAM undir 1930 voru það einkum gömlu skáldin og þau,
sem höfðu náð fullum þroska, er mótuðu bókmenntirnar,
og gagrtrýnendur utan skáldaltópsins réðu litlu um hina bók-
menntalegu þróun í Noregi, en þannig var þetta líka á 19.
öldinni og fyrstu tveimur áratugum þeirrar tuttugustu. Þá er
fyrri heimsstyrjöldinni lauk, var Árni Garborg enn á lífi, og