Jörð - 01.12.1948, Page 17

JÖRÐ
15
hverfi í sögum sínum og lýsingum. Engan þarf því að furða
á því, að þetta sama hefði nokkur áhrif á stíl og málfar í sög-
um hans. Er þar með komið að atriði í skáldskap Hagalíns,
sem skoðanir hafa verið allskiptar um, en það er stíll hans.
Hafa margir þeir, sem á hafa deilt, talið stíl hans fjaskenndan
og langdreginn, einkum hafa verið átaldar óþarfar upphróp-
anir; einnig hafa margir kallað málfar ýmissa sögupersónanna
afkáralegt og lítt við alþýðuskap. Ekki ber að neita því um
fyrra atriðið, að Hagalín er oft óþarflega óspar á innskot og
upphrópanir, og málfarið er sums staðar nokkuð frábrugðið
því, sem gerist víðast hvar á landinu og tekur það lesandann
tíma að venjast því. En hitt er víst, að víða á þessi stíll fyllsta
rétt á sér, og nægir þá að benda á eina frumlegustu og minnis-
stæðustu sögupersónu Hagalíns, Kristrúnu í Hamravík. Eng-
inn skynbær maður mun neita því lengur, að stíllinn á þeirri
bók er sá eini rétti; málfari Kristrúnar mundi enginn vilja
breyta til nýtízkulegra svips, enda væri slíkt engu smekklegra
en að láta reykvíska hispursmey á hernámsárunum bera sér í
munn orðaleppa gömlu konunnar í Hamravík. Ef allir geta
orðið sammála um þetta, erum vér komnir að einu veigamiklu
atriði, nefnilega því, að í einu merkasta skáldriti Hagalíns á
umræddur og umdeildur stíll fyllsta rétt á sér. Eftir er þá að
álykta með hliðsjón af þessu, hvort ekki sé réttmætt hjá höf-
undinum að beita sama stíl í öðrum verkunr sínum, þótt ástæð-
an sé ekki alls staðar jafnaugljós og í þessu eina skáldriti.
Það er fyrst og fremst sjálfsagt að reyna að gera sér Ijóst,
livað Hagalín gengur sjálfum til að nota þennan stíl svo mikið.
Eru þetta bara kenjar og órökstudd sérvizka í manninum eða
vakir eitthvað sérstakt fyrir honum? Með slíku hugarfari er
skylt að dæma verk höfunda, en lesa þau ekki eins og skrattinn
les Biblíuna, — að minnsta kosti ættu þeir, sem hálærðir vilja
kallast og gagnrýnendur að auki, ekki að láta sig henda
heimskulega sleggjudóma.
Svo vel vill til, að til er vitnisburður Hagalíns sjálfs frá fyrstu
rithöfundarárum hans um það, hver er grundvöllur þessa frá-
sagnarstíls lians. Það er í hinum stórmerka formála hans að
Strandbúum 1923. Þar segir hann: