Jörð - 01.12.1948, Side 98

96
JÖRÐ
ræðisjafnaðarmenn í miklum meirihluta, og fór fylgi þeirra
brátt mjög vaxandi með dönsku þjóðinni. Aðalbókmennta-
dómarinn í hópi þeirra var Julius Bomholt, síðar þjóðþings-
maður og forseti þjóðþingsins. Hann gerðist forustumaður að
þeint áróðri, að danskir rithöfundar skipuðu sér sem flestir
undir merki jafnaðarstefnunnar, veldu efni úr lífi verkamanna
og beittu skáldgáfu sinni til þess að sýna fram á ranglæti þjóð-
skipulagsins, og er ekki ofsagt, að hann dæmdi skáldrit fyrst
og fremst eftir því, hvort þau fjölluðu um líf verkalýðsins eða
ekki, hvort þeim var stefnt gegn þjóðskipulaginu — eða hvort
Jrau voru hlutlaus eða jafnvel báru vitni um andstöðu gegn
verkalýðshreyfingunni. Bomholt skrifaði sögu danskra bók-
mennta frá síðari áratugum, og lagði hann á Jrær þann mæli-
kvarða, sem nú hefur verið getið. Leiddu skrif hans um bækur
og rithöfunda til allmikilla deilna um mat á bókmenntum.
En Jrá er Ráðstjórnin hafði beitt rússneskum rithöfundum fyrir
vagn sinn og J:>að sýndi sig, hver áhrif J:>að liafði á sviði rúss-
neskra bókmennta, tók Bomholt að fara vægilegar í sakirnar.
Þá var og Jrað, að nazistar í Þýzkalandi tóku að brenna bækur,
heimta af rithöfundum Jiijónustu við sig og stökkva sér and-
stæðum skáldum og rithöfundum úr landi eða fleygja Jreim í
fangelsi, og kom nú brátt í ljós í Þýzkalandi, og það ennþá
skýrar en í Rússlandi — að ekki væri heillavænlegt fyrir við-
gang bókmenntanna að leggja andlega fjötra á skáldin, hvort
sem Jrau ortu í bundnu máli eða óbundnu. Menn í lýðræðis-
löndunum lærðu og margir hverjir fyrst að meta það af reynsl-
unni í einræðisríkjunum, hvers virði andlegt frelsi væri Jrroska
og menningu yfirleitt, og Bomholt reyndist ekki einn af Jreim,
sem berja höfðinu við steininn. Hann féll frá fyrri kröfum
sínum til skálda og rithöfunda um efnisval og viðhorf og liefur
síðan metið bókmenntir eftir listgildi og sambandi þeirra við
hið lifandi líf, án tillits til flokks- eða stéttbundinna sjónar-
miða, og hann hefur unnið mikið og merkilegt starf til að
auka menntun og víðsýni danskrar verkalýðsstéttar og verið
Jn-ándur í götu ofstækis- og öfgamanna.
Sá maður, sem einna mest hefur látið til sín taka um bók-
menntir og menningarstefnur á Norðurlöndum á árunum milli