Jörð - 01.12.1948, Side 107

JÖRÐ
105
mikill hluti þjóðarinnar leit upp til hans sem síns andlega
höfðingja. Með honum hafði landsmálið norska náð að verða
viðurkennt sem lifandi mál mikilla listrænna möguleika, og
í skáldskap Garborgs hafði hin mikla trúhneigð norskrar al-
þýðu í fyrsta skipti fengið rúm í samræmi við áhrif trúarlífsins
og andlegt mikilvægi þess í norsku þjóðlífi. Garborg hafði
verið hinn órólegi og rýnandi andi, sem sífellt hafði verið að
leita þess, sem veitti honum svar við hinni gömlu spurningu
um tilgang lífsins. Hann fór svo í gröfina, að á lionum höfðu
ekki sannazt orðin: Leitið, og þér munuð finna. En fordæmi
hans, alvaran í leitinni, hin þrotlausa sannleiksást og hið hlífð'-
arlausa mat hans á mannlegum dyggðum og löstum, var mæli-
kvarði, sem mikils var metinn. Eftir dauða Garborgs voru
gefnar út dagbækur lians í sex bindum. Þar var rnargt vegið
og léttvægt fundið — og þar var lagður á þá, er taka skyldu arf
eftir liann, þungur baggi, því að nærri lætur, að Garborg hafi
sagt: Vertu trúr allt til dauðans — og þó get ég ekki heitið þér
lífsins kórónu. En öðlist þú hana ekki fyrir trúskap þinn við
samvizku þína, þá öðlast þú liana ekki á annan hátt!
Þá var og annar aldraður rithöfundur, sem varð áhrifa-
ríkur og ekki hvatti norsku þjóðina til yfirborðsmennsku. Það
var Hans Kinck. Hann náði lítt til almennings, en hafði því
meiri áhrif á ýmsa þá, sem urðu miklir áhrifamenn á sviði
bókmenntanna. Hann var eins og Garborg, svarinn fjand-
maður hins falska gljáa, liinna stóru og stoltaralegu orða.
Hann sýndi glögglega fram á þær andstæður, sem ríktu milli
alþýðumenningarinnar norsku og menningar þeirrar, sem
embættismenn og heldri menn í Noregi höfðu tileinkað sér
á síðari öldum, og ennfremur það misræmi, er var milli fomr-
ar sveitamenningar og hinnar nýju tæknimenningar. Og hann
gerði meira: Hann benti skýrt og gxeinilega á hættuna á glötun
verðmæta við þá röskun á jafnvægi einstaklinga og jafnvel
stétta, senr kæmist á, þá er árekstrar yrðu þarna á milli. Ekki
er allt sem sýnist, má segja að verið hafi hans varnaðarorð til
norsku þjóðarinnar. Kinck var sérstæður stíl- ög málsnillingur,
en frásagnarháttur hans þannig, að ekki fengu aðrir notið skáld-
rita hans en þeir, sem höfðu allmikinn bókmenntalegan