Bibliotheca Arnamagnæana - 01.06.1977, Qupperneq 5

3
narbinn i e-b’ = ‘reka nefib 1 e-&’, einkum notab um ojjarfa og
oæskilega afskiptasemi. Afbrigbi af orbtakinu hofum vib og fengib
ur sama hérabi: ‘a5 reka i e-5 binålinn’, i somu merkingu. Hér er
synilega um ab ræba afbokun å orbinu ‘binarbur’. Loks skal jpess
getib ab Halldor Laxness hefur tvlvegis notab orbtakib ‘ab setja
upp blnarbinn’ 1 bokum sinum7, en hann hefur sem kunnugt er
gert mikib ab J>vi ab taka upp orb og orbatiltæki ur mæltu måli.
I båbum Jiessum dæmum er orbtakib notab i oeiginlegri merkingu,
‘ab bera sig mannalega, vera mikill å lofti’. Halldor Laxness kvebst
nu ekki muna hvaban hann hafi fengib joetta orbalag, en telur lik-
legt ab hann hafi heyrt ]mb i mæltu måli.
Draga må Jaessa vitneskju saman i fåum orbum. Liklegast er ab
orbib binardur sé til komib sem afbokun eba utursnuningur ur binæ
nares, eins og Gubmundur Andrésson gefur i skyn. Orbtakib ‘ab
setja upp binarbinn’ å sér hlibstæbur i ymsum målum (t.d. ‘stikke
næsen i vejret’, ‘hold up one’s nose’). Samsvarandi orbalag å latinu
hefur mér ekki tekist ab finna, en ekki er fyrir Jjab synjandi ab
eitthvab likt hafi verib til i humanistalatmu. Orbtakib virbist hafa
komist inn i mælt mål bæbi i eiginlegri merkingu (sbr. Bjorn Hall-
dorsson og dæmib frå Vestfjorbum) og i oeiginlegri merkingu (sbr.
rangæsku dæmin og Halldor Laxness). I rangæsku dæmunum er
auk jpess um ab ræba nokkra merkingarbreytingu i orbtakinu; en
su merking sem jiar kemur fram å sér lika hlibstæbur i obrum mål-
um.
Orbib binardur virbist i mæltu måli framar ollu eba eingongu
hafa verib notab i orbtakinu sem tilfært var. Hversu utbreitt Jmb
hefur verib verbur nu ekki sagt; elstu dæmin eru oli komin frå
skolagengnum monnum. Dæmin ur nutimamåli eru hinsvegar
abeins af Vestfjorbum og Suburlandi. Merkingarmunur jsessara
dæma bendir J)6 til jpess ab j)ar liggi ab baki merkingarjiroun sem
orbib hafi meb sjålfstæbum hætti i hvorum landshluta um sig.
7 Halldor K. Laxness, S jo toframenn (Rvlk, 1942), bis. 78; Gunnar Gunnarsson,
Oreyndur ferdalangur: Kirkjan d fjallinu III, H. K. Laxness IslenzkaSi (Rvlk,
1943), bis. 275. — Småsagan sem vitna5 er til iSjo toframonnum birtist fyrst 1938 i
Rauåum pennum III, en {mr stendur (bis. 120): ‘rna5ur stakk nefinu upp 1 loftiS
og hafSi Italskan titil’, en i S jo toframonnum er J>essu breytt 1: ‘madur setti upp
binarSinn og . ..’. 1 bok Gunnars Gunnarssonar er orOtakiO notaO sem byting å
setningunni: ‘Som fri Mand sætter man Næsen i Sky’.