Bibliotheca Arnamagnæana - 01.06.1977, Page 276
264
IV
Til slutt et lite historisk — eller snarere litteratur- og teksthi-
storisk — problem (rent ‘historisk’ sett er det naturligvis så ube-
tydelig som vel mulig):
Det kan se litt påfallende ut at de to kvinnene med tilnavnet
mannvitsbrekka opptrer i Landnåmabok så nær hverandre som de
gjør (kap. 319-320 i Sturlubok). Det er på samme tid klart at Jor-
unn Ketilsdottir er den eneste som vi har noen opplysninger av
betydning om: den andre, Åstribr, er bare et navn. De opptrer
sammen i Landnåma på grunn av et tilsynelatende tilfeldig geo-
grafisk naboskap: Åstribs farfar Eyvindr karpi og Jorunns sønn
Ketill slo seg ned i det samme området, rundt Geirlandså på Siba
under Vatnajokull (se kart nr. 12: Su&rland eystra, i Jakob Bene-
diktssons utgave av Landnåmabok).
De utf ør ligste opplysningene om Jorunn og hennes ætt finner vi
i Laxdæla. Denne teksten kan fortelle at hennes far var ‘rik herse
i Romsdal’ og sønn til Bjørn buna, og videre at hennes sønn Ketill
tok land i Kirkjubær på Siba. Eyrbyggja har ikke med opplysnin-
gen om at Ketill flatnefr budde ‘i Romsdal’, og forteller ingen ting
om Jorunns sønn Ketill; derimot vet denne teksten å forteile at
far til Bjørn buna, Grimr, var ‘herse i Sogn’.
Kan det nå tenkes at Landnåma har sine opplysninger om Jor-
unn fra en av de to islendingesagaene — og i tilfelle hvilken av
dem?
Det fører over i et dateringsproblem, som har vært drøftet at-
skillige ganger, men stadig synes å være temmelig floket: nemlig
aldersforholdet mellom de tre tekstene, Laxdæla, Eyrbyggja og
Landnåma (Sturlubok).
Den enkleste (og mest gjengse) oppfatningen av dette er vel at
Laxdæla er eldst — at Eyrbyggja, som direkte henviser til Laxdæla
i sitt siste kapittel, må være noe yngre — og at Sturlubok-versjo-
nen av Landnåma, som igjen har brukt Eyrbyggja, følgelig er yngst.
Det er derimot ikke råd å se at Laxdæla er sitert eller brukt i Sturlu-
bok. Bl.a. av den grunn har Rolf Heller nylig snudd den gjengse
dateringen om, og hevdet at Laxdæla må være yngre enn Sturlu-
bok (se hans artikkel ‘Laxdæla saga und Landnåmabok’ ANF 89,
1974, spesielt s. 143).