Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2019, Blaðsíða 203

ANDREW D. HIGSON
202
ingarbær þegar að opinberum stefnumálum kemur, enda halda ríkisstjórnir
áfram að þróa stefnuáætlanir til að í senn verja og efla innlendar menningar-
formgerðir og hagkerfið heima fyrir. Slíkar stefnuáætlanir hafa venjulega
gengið út frá því sem vísu að öflugt þjóðarbíó geti brugðið upp samheldnum
myndum af þjóðinni, sem þannig viðhalda hugmyndafræðinni um þjóðríkið
með því að fjalla um og upphefja það sem almenn sátt ríkir um að sé þjóð-
menning. Hlutverk kvikmynda við að kynna land og þjóð sem áfangastað
fyrir ferðamenn er ekki síður mikilvægt, enda skiptir það máli fyrir ferða-
iðnað og þjónustugreinar. Í efnahagslegu tilliti kunna ríkisstjórnir einnig
að setja lög sem ætlað er að vernda og efla þróun innlendra fjölmiðla. Þær
kunna að stuðla að langtíma fjárfestingum (oft erlendis frá). Þá kunna þær að
skapa aðstæður fyrir útflutning sem reynast arðvænlegar. Hugsanlegt mark-
mið kann ennfremur að vera að viðhalda sérmenntuðu innlendu vinnuafli án
teljandi atvinnuleysis.
Þegar kvikmyndir eru markaðssettar í krafti þjóðernis síns er almennur
sýnileiki þeirra jafnframt tryggður, bæði erlendis og innanlands. Þeim hefur
verið ljáð vörumerki sem styrkir söluvænleika þeirra. Í þessu samhengi er
jafnframt gagnlegt að skoða hvernig þjóðlegar tengingar reynast mikilvægar
á virtum verðlaunaafhendingum, eins og til dæmis óskarsverðlaununum,
þar sem heiðurinn sem fylgir velgengni getur yfirfærst á þjóðlegan heima-
völl myndanna. Hafið í huga í þessu sambandi hvernig bresk dagblöð fögn-
uðu velgengni mynda á borð við Chariots of Fire (1981), The English Patient
og Shakespeare in Love á þeim forsendum að þarna væri um breskar myndir
að ræða, enda þótt framleiðsla þeirra allra hafi verið háð umtalsverðri fjár-
festingu erlendis frá.
Í ljósi þess að þjóðríkið er ennþá lifandi og áhrifamikil stærð í lagalegu
tilliti, og að opinber stefnumið varðandi fjölmiðla eru víðast hvar umsvifa-
mikil, þá er nauðsynlegt að umræðunni vindi fram í samhengi við þessa
þætti og á forsendum sem gera ráð fyrir þeim. Það væri þess vegna kjánalegt
að reyna að varpa hugmyndinni um þjóðarbíó fyrir róða. Engu að síður er
mikilvægt að spyrja til hvers nákvæmlega hugtakið vísar, hvaða breytingar
í menningunni það nær að fanga og hvar það lendir í vandræðum. Undir-
liggjandi í því sem hér hefur farið á undan er að þjóðarbíóshugtakið eigi
erfitt með að ná utan um bæði fjölbreytileika innlendra menningarform-
gerða og það hvenig ólíkar formgerðir tengjast og renna jafnvel saman.
Þetta er skýrlega rétt ef við skilgreinum þjóðarbíó sem bíó sem ímyndar
sér, eða gerir áhorfendum kleift að ímynda sér, afmarkað og samhangandi
samfélag sem býr þegar yfir fullmótaðri og niðurnjörvaðri innlendri hefð.