Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2019, Side 278

FRæðAMöRK
277
hverju leyti rætur að rekja til hefða innan heimspekinnar. Fræðamörk varða
háskólasamfélagið í víðari skilningi og er því gjöfulla að nálgast þau ekki
með heimspekilegum hætti í þröngum skilningi. Hér er ekki á ferð hrein
heimspeki til aðgreiningar frá öðrum fræðigreinum, t.d. í anda undirgreina
heimspekinnar á borð við vísindaheimspeki til aðgreiningar frá vísindasagn-
fræði, -félagsfræði, -mannfræði eða vísindafræðum. Þótt sjónarhorn rann-
sóknarinnar kunni þannig að vera fremur af jaðri heimspekinnar en úr henni
miðri þýðir það ekki að sjónarhornið sé þvert á fræðigreinar (e. interdisciplin-
ary) eða jafnvel handan fræðagreina (e. transdisciplinary), enda ekki sjálfgefið
að einstaklingar sem fyrst og fremst eru þjálfaðir innan einnar fræðigreinar
séu færir um að beita slíkri nálgun. Að heimspekilegum sið styðst höfundur
ekki við vettvangsrannsóknir, viðtöl, rannsóknir á kennslu, námi og náms-
skrám ólíkra fræðigreina eða á stjórnsýslu háskólanna, heldur við það sem
er einna nærtækast þeim sem eru skólaðir í heimspeki sem leggur áherslu
á túlkun og rökgreiningu texta. Auk þess er hér stuðst við hefð við útlegg-
ingu texta sem beinir athyglinni ekki einvörðungu að meginrökunum heldur
leitar jafnframt fanga í jaðri textanna.
önnur rótgrónari heimspekihefð sem hér er sótt í er sú að gera – ólíkt
því sem tíðkast innan flestra vísindagreina – spurningum jafnvel hærra undir
höfði en svörum. Þannig er spurningum að hluta til velt upp spurninganna
vegna, og fleiri spurninga spurt en svarað er – eða unnt er að svara í tíma-
ritsgrein – á þeirri forsendu að gagnrýnin heimspeki afmarkist ekki við það
að svara fáeinum rannsóknarspurningum. Hún sé um leið tilraun til að koma
hreyfingu á hugsunina með því að kappkosta að draga sem flest í efa – að
koma hreyfingu á hugsunina hreyfingarinnar vegna.7 Að leyfa sér að ‚undr-
7 Sjá til dæmis fyrrnefnda grein Derrida („Mochlos“, bls. 21) um þrætu deildanna
en fyrstu sex setningar textans eru spurningar. Þær eru ekki kynntar til sögunnar
sem framlag til rannsóknarhefðar, spurningar er hafi hingað til verið vanræktar á
því rannsóknarsviði, heldur virðast þær spretta úr vangaveltum um umhverfið sem
fyrirlesarinn er staddur í. Þær tengjast þannig Derrida sjálfum, ekki einkamálum
hans heldur hlutverki sem hann gegnir innan ákveðins umhverfis á þeirri stundu. Sá
er spyr gerir væntanlega tilkall til þess að spurningarnar séu afsprengi gagnrýnnar
heimspekilegrar hugsunar. Auk þessa ‚gerðu það sjálf(ur)‘-hugarfars vísa heimspek-
ingar vitaskuld í skrif annarra en ólíkt yngri vísindum ekki endilega einkum í helstu
rannsóknir á tilteknu fyrirbæri sem gerðar hafa verið á síðastliðnum árum heldur
ósjaldan fyrst og fremst í aðra heimspekinga, samtímamenn jafnt sem hugsuði fyrri
alda. Annars vegar má segja að heimspekingar, að því leyti sem þeir telja sig með
áhugaverðum hætti geta velt hlutunum fyrir sér upp á eigin spýtur – heimspekinám-
ið ýtir gjarnan undir þetta hugarfar – að viðbættum nokkrum vísunum í áhrifamikla
hugsuði, séu að einhverju leyti ‚bernskir‘; það geri þeim því gott að vera knúnir til