Búfræðingurinn - 01.01.1943, Blaðsíða 97

BÚFRÆÐINGURINN
95
2. Að leysanleg og viðeigandi sölt scu í jarSvcginum, til þess að
svifefnin hópist saman. Til þessa er kalk máttugasta og algengasta
efnið. Þetta er einn þattur af jarðbætandi áhrifum kalksins og
orsök þess, hve kölkuð jörð mylst vel. Súr jörð samkornast sið-
ur en ósúr.
3. Að jörðin verði fyrir umskiptandi áhrifum frosts og þiðu,
þurrks og raka. Þorni jarðvegurinn að mun, er því samfara auk-
inn styrkur í efnaupplausn jarðvatnsins, meiri samdráttur svif-
efna og skýrari afmörkun samkorna um Jeið og jarðvegurinn
niinnkar að rúmmáli. Þróun þessi ágerist og festist betur við
endurtekin umskipti þurrks og raka. Þegar jörð frýs, dregur hún
til sin vatn frá undirlaginu. Það frýs í holum og sprungum,
þrýstir jarðkornunum hverju að öðru, losar þannig jarðveginn og
styður að samkornamyndun, einkum þegar frost og þíða ganga
á vixl. Þetta á mikinn þátt í því, hve flög eru auðunnin eftir að
hafa legið í strengjum yfir veturinn.
4. Að jörðin só unnin við hæfilegt rakastig. Sé jörðin unnin
mjög blaut, verkar það truflandi á samkornunina, og leirkenndri
jörð hættir til þess að hlaupa i klumpa með sérkornagerð. Mél-
smá vinnsla á skrælþurri jörð er eklci heldur holl l'yrir samkornin.
Akjósanlegasta afstaða til jarðvinnslu er talin að vorinu, ef svo
getur fallið, að jörðin þorni vel, en hlotni svo jiað lítið eitt aftur,
að hún taki vel hvers konar verkfæravinnslu.
5. Þá má telja, að blöndun búfjáráburðar i jörðina og starf-
semi ánamaðka styðji að samkornun. Ánamaðkarnir skila öllu,
sem í gegnum jiá fer, í samkorna ástandi.
Af þeim öflum, sem vinna gegn samkornun, skal nefna: Skolun
uppleystra efna úr efsta jarðlaginu. Mikil úrfelli og vatnsaga á
opna jörð, sem geta leyst sundur samkornin, myndað eðju og
siðan sérkorna skorpulag, einkum á leirkenndri jörð. Þá hefur
þess orðið vart, að notkun Chilesaltpéturs og kalíáburðar hefur
aukið skorpumyndun í leirjörð vegna þess, að sölt þessi vinna
á rnóti samflokkun svifefnanna.
Engin gagngerð athugun mun hafa farið fram um kornun
jarðvegsins hér á landi. Engan vafa telur höfundur þó á því,
að samkornun sé hér allalgeng. Þannig hefur hann veitt því
eftirtekt, að hún er algeng í dökku grassvarðarmoldinni í
gömlu túnunum og víða í jökulleirkenndri jörð. í mörgum
jarðvegssýnishornum, er hann hefur haft til athugunar, hef-
ur orðið vart greinilegrar samkornunar. Þar á meðal úr til-
raunastöðinni á Sámsstöðum. Gerðar athuganir benda til
þess, að jarðvegur blandinn móbergsleir sé, öðrum jarðvegi
fremur, vel fallinn til samkornunar.