Búfræðingurinn - 01.01.1943, Blaðsíða 112

110
BÚFRÆÐINGURINN
silíkati og járni, sem eftir verður, þegar veðrun bergefnanna
er langt komið eða lokið. Lifræni hluti svifefnanna myndast
við suhdurliðun lífrænna efna og eru það einkum moldar-
sýrur og skyld efni. rI'il svifefnanna geta einnig talizt korn
úr aflmuldu bergi, ef þau eru undir vissri stærð. Það má því
nánar telja, að það sé stærð kornanna en efni þeirra, sem
sker úr um það, hvort þau heyra svifefnum til eða ekki, en
þessi stærð takmarkast af því, hvenær kornin fara að geta
haldizt til nokkurs langframa svífandi í vatni. Það tekst stein-
efnum fyrst, þegar koinið er ofan fyrir 0.002 mm þvermál.
Þetta er því eins konar hámarksstærð einstakra svifagna, en
niður á við getur slærð þeirra nálgast frumeindina sjálfa og
þá talizt i milljónustu hlutum úr mm, enda smjúga smáar
svifagnir postulínssigti og eru ógreinilegar í venjulegri smá-
sjá.
Samkvii'int rannsóknum Wicgners liurfa smáagnir jarðvcgsins ncðan-
grcindan tima til þess að liotnfalia í 10 cm djúpu vatni:
Þvermál 0.01 nnn ........ 18 min 32 sek.
— 0.001 — 30 tima 53 mfn.
— 0.0001 — 128 daga 17 tima.
— 0.00001 — 35 ár 97 daga.
Af smæð svifagnanna leiðir, að yfirborðsflatarmál jarðkornanna
i svifefnaríkri jörð getur orðið geysimikið. Þannig reiknast svo
til, að röðuðust eingöngu 0.0001 mm korn i rúmcentim, þá gæti
samanlagt yfirborð allra kornanna numið allt að 60 fermetrum og
þá hlutfallslcga meiru, ef kornastærðin er minni. Þetta mikla yfir-
borð gefur svo aftur smáögnunum aukið vakl til áhrifa á umhverfi
sitt, og á því byggist að miklu leyti hið mikilsverða hlutverk
svifagnanna í jarðveginum.
Því hefur áður verið lýst, liversu örlítill hluti vatnsins er klof-
inn i fareindir, er táknast IÚ og OH~ og að á sama hátt eru öll
uppleyst sölt að meira eða minna leyti klofin í rafhlaðnar eindir,
þar sem málmeindin ætíð er jákvætt rafhlaðin, en sýru-
leifin neikvætt rafhlaðin. Þegar t. d. áburðarefnið kalisúlfat leys-
ist upp í jarðvatninu, þá klofnar það i rafhlaðnar eindir þannig:
KjSO, — 2K+ -j- S04~ Nú er því á líkan hátt varið með svifefnin,
að kjarnar þeirra eru neikvætt rafhlaðnir að því undanteknu, að
þeir steinefnakjarnar, sem rikir kunna að vera af alúmin og járni
á móts við kisilsýru, geta verið jákvætt rafhlaðnir. Af þessu leiðir,
samkvæmt eðli rafmagnsins, að jákvætt rafhlaðnar vatnsefnis-
einclir og basar, sem eru til slaðar í jarðvatninu, (lragast að hin-
um neikvætt hlöðnu svifögnum, en sýruleifarnar að hinum,