Búfræðingurinn - 01.01.1943, Page 29
B Ú F RÆ » I N G U R I N N
27
5. mynd. Móbergsmyndun i Helgafelli. Bcrgiðersuinsstaðarlagskiptogáhrif
veðrunarinnar (lofts og vinda) á misliörð móbergslögin koma skýrt i ljós.
þessi eru því áþekk basalti að efnasamsetningu. Helzt leikur
grunur á, að vatnsagi frá bráðnandi jökli eigi mikinn þátt í
myndun móglersins, 'og vatnsrennslið getur valdið því, að
goskvikan tætist öll sundur, en rennur ekki burtu sem venju-
legt bráðið hraun. Iteglulegt gosmóberg er eins konar gróf-
gerð stegpa úr þessum sundurtættu efnum, blandin gjalli og
hvassbrúna steinum, sem gosöflin liafa tætt úr berginu i
kring. Þannig hafa hlaðizt upp fell og lieil fjöll í náinunda
við gosstöðvarnar, meiri lilutinn úr móbergi, en sumt úr alla-
vega löguðum basalthleifum. En hér voru gosöflin ekki ein að
verki. Inn í þessum myndunum finnst sums staðar jökult-
sorfin möl, og jökulleir hefur blandazt gosefnunum og orðið
að svo stálharðri steypu, að helzt nálgast meðalhart basalt.
Ægileg vatnsflóð virðast hafa geysað út frá gosunum, rótað
með sér gosefnum og hlaðið þeim upp á öðrum stöðum í lag-
skiptar, en nú allavega brenglaðar myndanir. Sennilega eru
jökulhlaup nútímans barnaleikur hjá því, sem gerðist við
inóbergsgos jökultímans. Stundum liefur jökulskrið rofið
nokkuð af því, sem byggðist upp, og jökulöldur hafa inynd-
azt, en svo kaffærzt síðar í nýjum gosmyndunum.
Þannig virðist móbergsmgndun móbergssvæðanna bgggð
úr margvíslega tilkomnu efni: hreinu móbergi, blendingi