Búfræðingurinn - 01.01.1943, Side 94

BÚFRÆÐINGURINN
<)2
Fyngd jarðvcgsins hefur ekki gagngerða þýðingu fyrir gróðurinn, en
gætir nokkurs i erfiði við jarðvinnslu, og hliðsjón ]>arf að hafa af
eðlisþyngd efnisins, ]>egar byggðar cru jarðstiflur eða önnur slilc mann-
virki. Rúmmálsþyngdin kemur til greina þegar á að reikna út sam-
kvæmt efnagreiningum, live mikið af cinstökum frjócfnum séu i ákveð-
inni iagþykkt af jarðvegi.
C. Bygging jarðvegsins — kornaskipan og holrúm.
Aðgreindar smáheildir fastra efna í jarðveginum eru nefnd
jarðkorn, en gerð sú, sem jarðvegurinn fær eflir innbyrðis
afstöðu jarðkornanna, nefnist bygging (struktur) hans.
Jarðkornin eru með ýmis konar lögun og mjög misstór.
Sum aðeins ódeilisagnir, önnur með grófsandsstærð. Þrátt
fyrir alla þá tilbreytni, sem á ])ví getur verið, hvernig jarð-
kornin leggjast saman, er þó aðallega um tvenns konar fyrir-
komulag að ræða: 1) Að kornin leggist á þann hátt hvert að
öðru, að ekki verði annað bil milli þeirra en smáholurnar
milli snertipunkta kornanna. Þessi skipan nefnist s é r -
kornun og kornin sérkorn. 2) Að fleiri eða færri korn
tengist svo náið saman, að þau myndi sérstakar samheildir,
sem síðan leggjast lauslega hver að annari. Við þetta mynd-
ast tvenns konar holrúm í jarðveginum: Smáholur þær, sem
verða innan samheildanna og svo þau nokkru stærri auðu rúm,
sem verða á milli samheildanna. Þessi skipan er nefnd sam-
kornun og sainheildirnar (eða kögglarnir) samkorn.
Hvoruga þessa kornaskipan má, að sandjörð undantekinni,
skoða sem fyllilega varanlegt ástand ákveðinna jarðtegunda,
heldur geta áhrif eðlis og efnisafla slutt að aukinni sam-
kornun og einnig breytt samkorna jarðvegi i sérkorna form.
Báðar kornagerðirnar geta því breytzt úr éinni i aðra og að
einhverju leyti verið samtímis til staðar í sama jarðvegi.
Sérkornun getur átt sér stað í öllum jarðvegstegunduin og
i sandi er hún varanlegt skipulag vegna þess, að samdráttarafl
og viðloðun hinna einstöku sandkorna má sín svo lítils. Sérkornin
geta raðazt á ýmsan hátt og legið misþétt. Er það mjög komið
undir þeirri skipan þeirra, hversu mikið af ófylltum holum cr til
staðar í jarðveginum. Auðveldast er að gera sér grein fyrir þessu
með því að hugsa sér öll kornin kúlulaga. Væru þau öll jafnstór
og lægju eins og sýnt er á 15. mynd, er lega þeirra eins gisin og
auðið er. Með þeirri skipan mundi rúmmál holanna milli þeirra
nema um 48% af rúmmáli jarðvegsins. Lœgju kornin hins vegar