Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1994, Page 62

60
Árbók Háskóla íslands
sem námslána og stjómunarkostnaðar. Þessi
skipting hefur haldist lítið breytt, þótt sú
breyting hafi orðið á skólasókn, að stærri
hluti hvers árgangs sækir nú framhaldsskóla
og háskóla. Sú litla lækkun, sem orðið hefur
á hlut grunnskóla, virðist hafa farið til auk-
inna námslána og stjórnunarkostnaðar. Fróð-
legt væri að bera þessi hlutföll saman við
hlutföll Dana og Norðmanna, en þær tölur
eru mér ekki tiltækar að þessu sinni.
Menntamálaráðherra hefur unnið að mót-
un nýrrar menntastefnu og endurskoðun laga
um grunnskóla og framhaldsskóla. Frumvörp
munu verða lögð fyrir Alþingi á komandi
vori til að festa þessa stefnu í sessi og búa í
haginn fyrir framkvæmd hennar. Skólamenn
vænta sér mikils af þessum áformum. Flætt er
þó við, að þau bæti lítið stöðu okkar í sam-
keppni við aðrar þjóðir, ef ekki er jafnframt
mörkuð stefna og markvisst að því unnið að
ná jöfnuði við helstu viðmiðunarlönd okkar í
framlögum til fræðslumála.
Ríkisstjómir Norðurlanda eru nú að gera
með sér samning um aðgang Norðurlandabúa
að æðri menntun. Hann felur í sér, að allir
Norðurlandabúar eiga sama rétt og heima-
menn, þegar þeir sækja um aðgang að háskól-
um. Undirbúningsmenntun, sem telst næg í
heimalandinu, á að teljast næg í hinum lönd-
unum, en finna verður leiðir til að bera árang-
ur á stúdentsprófi saman, ef velja þarf úr um-
sækjendum vegna þess að fleiri sækja en skól-
inn geturtekið á móti. Það nýmæli fylgirþess-
um samningi, að heimalandinu er ætlað að
greiða gistilandinu menntunarkostnað hvers
stúdents, sem það sendir til náms. Á hinum
Norðurlöndunum er meðalkostnaður fyrir
hvert námsár ekki undir 500 þús. kr., en hér er
hann um 300 þúsund. Þennan kostnað höfum
við aldrei greitt, þótt námsmenn okkar á hin-
um Norðurlöndunum séu að jafnaði um 600
talsins. Reyndar hafa frændur okkar sýnt þann
rausnarskap að undanþiggja fslendinga þess-
um greiðslum, a. m. k fyrst um sinn, en við
hljótum að spyrja, hve lengi við getum réttlætt
fyrir sjálfum okkur að þiggja þær ágætu gjaf-
ir. Hve lengi vill ísland telja sig meðal þróun-
arlanda í menntamálum?
Ákvæðið um jafngildi stúdentsprófa ger-
ir það óhjákvæmilegt að samræma íslenskt
stúdentspróf milli íslenskra framhaldsskóla,
svo að unnt verði að taka mark á einkunnum
í samanburði innanlands og erlendis. Háskóli
íslands er einnig í þeim vanda, að hann er
með lögum skyldur til að taka við hverjum
stúdent, sem þangað sækir, óháð fjárveiting-
um, sem hann hefur til kennslu. Samningur-
inn gerir honum skylt að taka við öllum nor-
rænum stúdentum, sem um það sækja. Nú
eru um 70 stúdentar frá hinum Norðurlönd-
unum í Háskóla íslands. Vissulega væri það
ánægjulegt, ef þeim fjölgaði hér, en þá verða
fjárveitingar að koma á móti. Helst mætti bú-
ast við aðsókn í þeim greinum, sem eru með
takmarkaðan fjölda námssæta í hinum lönd-
unum. Þótt það haldi nokkuð frá, að fyrir-
lestrar fara fram á íslensku, eru kennslubæk-
ur flestar á ensku, og reynslan af þeim nor-
rænu stúdentum, sem hingað hafa sótt, sýnir,
að þeir eru fljótir að ná valdi á náminu þrátt
fyrir íslenskuna.
Ríkisstjómin hefur samþykkt vísinda- og
tæknistefnu í kjölfar úttektar OECD-stofnun-
arinnar á stöðu rannsókna- og þróunarstarfs í
landinu. Menntamálaráðherra undirbýr nú
frumvarp til laga, þar sem Vísindaráð og
Rannsóknaráð verða sameinuð og sjóðir til
styrktar rannsóknarverkefnum efldir. Ráð-
herra hefur stofnað sjóð til styrktar rannsókn-
amámi, sem verður í höndum hins nýja ráðs.
Styrkir verða að hluta til framfærslu stúdents
í slíku námi og að hluta til kennslu- og rann-
sóknarkostnaðar. Mikill áhugi er meðal stúd-
enta, sem lokið hafa fyrsta háskólaprófi, að
innritast til meistaranáms, þar sem þeir fa
þjálfun til rannsókna og glíma við íslensk
verkefni. Sjóðurinn getur ekki sinnt nema
litlum hluta þeirra umsókna, sem til hans ber-
ast. Hann verður því að velja strangt bestu
námsmennina og bestu leiðbeinenduma og
liafa hliðsjón af vísindalegu gildi verkefnis-
ins. Nýlega var úthlutað 21 m. kr. til 24 stúd-
enta, og á komandi hausti verður 12 m. kr. út-
hlutað til viðbótar. Þessi sjóður er Háskóla
fslands mikið fagnaðarefni, og hann mun
verða stúdentum og kennurum hvatning til
dáða. Þjóðin hefur hingað til lítið notið þess
mikilvæga framlags, sem stúdentar skila með