Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1994, Page 85
Sagnaritun og söguskýring meðal Hebrea
Áður töldu menn að sögur þessar hefðu ekkert sagnfræðilegt gildi. En á
síðustu áratugum hafa fundist textar í Mesopótamíu sem varpa ljósi á siði
og háttu sem birtast í þessum sögum. Er því víst að þær varðveita minjar
frá tíma höfuðfeðra.
Dvöl Hebrea í Egyptalandi og brottför þeirra þaðan er um margt
kjaminn í trúarhefðum Gamla testamentisins. Sáttmálinn, sem kenndur er
við Sínaí, er í senn undirstaða stjórnarforms þeirra og hornsteinn
hebreskrar trúar ekki síður en kristinnar. Þar er tjáð samband guðlegrar
náðar og ábyrgðar einstaklings innan samfélagsins. Frá þessum tíma hafa
varðveist munnlegar geymdir sem tengjast guðsdýrkun og stjómarfars-
legum þingsamkomum ættflokkabandalagsins, sem stofnað var eftir
komuna til fyrirheitna landsins.
Snemma hafa menn byrjað að færa í letur, en vart fyrr en hebresku
ættkvíslimar vom orðnar bólfastar í Palestínu. Það er ekki fyrr en á dögum
Salómons að menn taka að færa í letur samfelldar frásagnir af liðnum
atburðum. Þá vom loks skilyrði fyrir hendi til sagnaritunar er skrifaraskólar
og fræðimannaembætti vom komin á fót við hirðina.
Sagnaritun þessi er einkum af tvennum toga. Annars vegar voru
skrifaðir annálar er víðfrægja skyldu konunga og hetjur og forða áttu frá
gleymsku merkum atburðum, og hins vegar hafa menn safnað fomum
arfsögum frá elstu tímum, er skýrðu tilveru þjóðarinnar.
En við hlið þessarar fræðastarfsemi var önnur ekki ómerkari. Það vom
fræðastörf presta við helgidóma landins. Þeir varðveittu og túlkuðu fomt
efni sem geymt var við höfuðhelgidómana, svo sem í Gilgal, Síkem og
Bethel.
Einkum unnu prestar að þeim hefðum er skutu stoðum undir helgi og
kennivald viðkomandi helgidóms, varðveittu. fomt ritúal eða lítúrgíu og
sögur sem honum vom tengdar.
Þetta efni allt hefur verið geypilegt að vöxtum. Ekki er nema lítill hluti
þess varðveittur í þeim ritum sem mörgum öldum síðar hlutu viður-
kenningu sem helgar ritningar og er nú að finna í Biblíu vorri.
Á elstu tímum var þessu efni steypt saman í ýmsa bálka, og vom þeir
sameinaðir öðmm í aldanna rás, þar til elstu þættir í Mósebókum, Jósúabók
og Dómarabók vom orðnir að samstæðum bálkum.
83