Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1994, Page 166

Þórir Kr. Þórðarson
textinn þekkir, þ.e. verunar Guðs, sem móta á líf mannsins; og síðari
hlutinn (ver heill) á vissulega einkum við afstöðuna til Guðs, en þetta orð
hefur samt víðari skírskotun og merkir að vera í samhljóðan við sann-
leikann. En hér er ekká rúm að rekja merkingarfræðina til hlítar.
Þetta orð er mjög mikilvægt í bókmenntum, t.d. í Pétri Gauti. Ver heill
er andstæða hvatningar þursanna, Ver sjálfum þér nœgur. Knut 0degárd
hefur lýst þessu vel, er hann segir í óbirtu erindi um Ibsen: [í Konungs-
efnunum] er Hákon konungur heilsteyptur maður, sem í meðlæti og
mótlæti gengur þá braut sem hann verður að ganga og sér líf sitt í birtu
háleitrar, óeigingjamrar hugsjónar. [ . . . ] En í Skúla jarli hefur Ibsen
dregið upp sundrungu persónuleikans. í Brandi er krafa Brands sú að vera
algjörlega og allur það sem maður er. Málið snerist um hreinsun og
lækning mannkynsins. Maðurinn á að læra að vera hann sjálfur vegna þess
sem hann velur. Strindberg tók undir þessa kröfu, að maðurinn væri heill,
segir Knut 0degárd.
Ekki má gleyma því að spennan milli sanninda og sjálfsblekkingar í
Pétri Gauti hverfur við hinn endurleysandi kærleika sem birtist í persónu
Sólveigar.
Fom kristin fræði
Heimsmynd kristinna forfeðra okkar kemur fram í biblíuþýðingunni Stjóm.
Þar er rakin skipan heims og heilög saga. Einnig kemur hún fram í
hómilíum, sem voru útleggingar á biblíutextum og innihalda brot úr
ritningunum. Hinar elstu eru frá 12. öld, og eru það elstu kristnir textar
íslenskir og elstu brot biblíuþýðinga.
Með kristnitöku kom nýr veruleiki inn í íslenska sögu, veruleiki
orðsins. Þá var gróðursettur fyrsti frjóanginn að kristnum viðhorfum til
hamingjunnar. Þau viðhorf hafa mótað þjóðina síðan. Það horfir til heilla ef
vér rækjum þau framvegis svo sem verið hefur í aldanna rás.
Sköpunin
í kristnum fræðum fomum ljær það heiminum og lífi fólks tilgang að
heimurinn er skapaður. Sú játning, að heimurinn sé skapaður, breytir
sjónarhorninu. Af sjónarhóli náttúruvísindanna hefur heimurinn enga
merkingu (þau fást ekki við slíkt). En þegar heimurinn er skoðaður undan
sjónarhomi sköpunartrúar fær hann nýtt eðli og markmið í augum skoð-
andans.
164