Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1994, Page 207
Prófessor dr. phil. et jur. Alexander Jóhannesson - Aldarafmæli
Pálsson og Einar Benediktsson, kynnir íslenskan skáldskap erlendis með
þýðingum og ritar um menningarsamband Frakka og íslendinga. Fyrstu
greinina um nauðsyn þess að byggja stúdentagarð ritar hann 1922.
m
Fyrsta skeið rannsókna
En þrátt fyrir marglyndið margrómaða eru það vísindin sem allt snýst um.
Hann skrifar í ísafold um íslenska orðabók 1919 og leggur þar með
grunninn að áratuga baráttu sinni fyrir stofnun Orðabókar Háskólans, sem
nú, þegar þetta er talað, hefur staðið í 44 ár. Var hún fyrsta rannsóknar-
stofnun Háskólans í málvísindum, og er Alexander Jóhannesson faðir
hennar.
Þá hugar hann að útgáfu eigin rannsókna. Þegar árið 1920 gefur hann út
bók sína Frumnorræna málfræði, sem kom út í Þýskalandi árið eftir og
vakti mikla athygli. Þar býr hann til í fyrsta sinn málfræði hins sameigin-
lega tungumáls Norðurlandanna á tímabilinu 200-800 e.Kr. grundvallaða á
rúnaáletrunum og endurgerði (rekonstrúeraði) orðmyndir sem vantaði.
1923-24 kom út íslensk tunga ífomöld, — þungt kennslurit. Það tók
hann fjögur ár að semja þá bók með reglubundinni vinnu hvem dag.
Árið 1926 kemur út alþýðlegt verk, Hugur og tunga (sem íjallar um
ummyndanir (alþýðuskýringar, Volksetymologie) og hljóðgervinga (t.d.
upphrópanir). Tveim árum síðar, 1928, skrifar hann tvö rit sem að sögn
hans sjálfs vom kennslurit vegna kennslunnar við Háskólann (en þá lásu
stúdentamir þýsku): Die Sufftxe im Islandischen og Die Komposita im
Islcindischen, og sama ár skýrslu til ríkisstjómarinnar um sfldarleit úr lofti.
1932 kemur svo Mediageminata im Islandischen (Fylgirit Árbókar, síðar
útgefin í Þýskalandi). Sú bók hlaut lakari dóma erlendis en fyrri verk hans.
En Alexander lét sig einnig varða varðveislu íslenskrar tungu í lífi
þjóðarinnar. Hann tók þátt í nefndarstörfum að málvemd og smíði nýyrða.
Hann bjó m.a. til sögnina að hanna sem nú er á hvers manns vömm.
205