Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1994, Side 208

Þórir Kr. Þórðarson
IV
Byggiiigamál
Um 1930 er bygging Háskóla komin á dagskrá, en varla hefur Alexander
órað fyrir því hve stóran toll það starf átti eftir að taka af tíma hans og orku
í fullan áratug.
Á þriðja áratug aldarinnar voru þrengslin í Alþingishúsinu orðin
óbærileg, en stjómvöld lokuðu eyrum sínum fyrir öllum neyðarhrópum
háskólamanna en fluttu í þess stað tillögur á Alþingi um stórfelldan niður-
skurð á fjárveitingum til Háskólans, jafnvel fækkun háskólakennara um
helming. Þar kom samt að lokum, að samþykkt voru lög um byggingu húss
fyrir Háskólann fyrir forgöngu Jónasar Jónssonar frá Hriflu. Á Skóla-
vörðuholti átti glæsilegt háskóla- og menntahverfi að rísa, eins og menn
kannast við af hinni fræknlegu kvikmynd um Guðjón Samúelsson húsa-
meistara.
En ekkert fé var veitt áfjárlögum til framkvœmdanna.
Þá var það sem rektor Háskólans, prófessor Alexander Jóhannesson, kom
fram stofnun Happdrœttis Háskólans.
Happdrættið var frá byrjun og er allt til þessa dags undirstaða allra
verklegra framkvæmda Háskólans, einnig þeirra bygginga sem nýlega hafa
verið byggðar og nú eru í byggingu, og stendur auk þess undir öllum
kaupum á tækjum til vísindaiðkana. Heimildir eru fyrir því að Alexander
Jóhannesson hafi fengið þá hugmynd að sækja um einkaleyfi á peninga-
happdrætti á íslandi fyrir Háskólann, hann hafi hvíslað henni að Guðjóni
Samúelssyni húsameistara, sem var náinn vinur ráðherrans Jónasar Jóns-
sonar frá Hriflu í því skyni að hún bærist rétta leið, sem hún og gerði, og
því hafi Jónas Jónsson talið að Guðjón hafi átt hugmyndina. En hvemig
sem í þessu liggur er það vissulega rétt sem Sigurður Nordal segir um
stofnun Happdrættisins í minningargrein að það var Alexander Jóhannes-
son sem hrinti hugmyndinni í framkvæmd. Þannig eigum við með vissum
hætti honum það að þakka að við stöndum hér í dag.
Knud Zimsen borgarstjóra fannst of þröngt um nýjan Háskóla á
Skólavörðuholti og benti á annan stað, suður á Melum, þar sem nóg væri
landrými. Guðni Jónsson segir í Háskólasögu sinni að þrír menn hafi átt
drýgstan þátt í því að byggingaskeið Háskólans hófst, Jónas Jónsson frá
206