Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1994, Page 214
Þórir Kr. Þórðarson
VIII
Rannsóknir síðari ára
En á síðari árum Alexanders Jóhannessonar beindust rannsóknir hans inn á
nýtt svið. Skrifaði hann mikið um þau mál og varði til þess mikilli orku.
Áhugi hans beindist að því
að víkka út kenningar læriföður síns við Háskólann í Kaupmannahöfn, Hermanns
Möllers, þ.e. að sýna fram á að flest tungumál heims ættu sameiginlegan uppruna.
Alexander reit fjölda bóka og ritgerða um þessi efni, en ég ætla ekki að
þreyta ykkar á því að telja upp þau kynstur. Hann var í nánu sambandi við
Sir Richard Paget, sem komist hafði að svipuðum niðurstöðum um uppruna
mannlegs máls eftir öðrum leiðum, og einn kunnasti málfræðingur heims á
sviði semitískra mála, G.R. Driver í Oxford, reit formála að bókinni Origin
of Language. En þessar kenningar eiga ekki vinsældum að fagna lengur,
þótt enginn viti hvað framtíðin beri í skauti sínu um svarið við spumingu
Alexanders, hvemig frummaðurinn lœrði að tala.
Enn ber að geta mesta stórvirkis Alexanders, sem hófst raunar fyrr,
hinnar stóm orðsifjabókar, Islandisches etymologisches Wörterbuch sem
kom út í Sviss 1951-1956, 1406 bls. Þessi orðabók er gífurlegt þrekvirki,
en eins og aðrar orðsifjabækur lýtur hún framvindu vísindanna og nýrri
þekkingu.
Að þessu verki vann Alexander í 12 ár á stopulum stundum frá
annasömu rektorsembætti, stundum aðallega í sumarbústað sínum á Þing-
völlum. Upphaf þessa verks var snemma á starfsferli Alexanders Jóhannes-
sonar. A Alþingishátíðinni 1930 komu amerískir málvísindamenn að máli
við hann og skomðu á hann að semja slíka bók á grundvelli rannsókna
hans, sem þeir þekktu af fyrri bókum hans og af lofsamlegum ritdómum í
amerískum og evrópskum málfræðitímaritum.
212