Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2008, Blaðsíða 59

KARLAR OG VIÐHORF ÞEIRRA TIL KVENRÉTTINDA
Sá munur er mikill og merkilegur, og sérhvað það, sem eins og
þessi nýmæli, miðar til að gera þann mun minni eða sljófga
náttúrlegt eðli, er skaðlegt og hefhir sín með aukinni ófarsæld
þeirra, er hlut eiga að máli. Mér finst eg muni helzt geta skýrt,
hvað fyrir mér vakir, með því að tilfæra orð skáldanna, sem sjá
dýpra í eðlislíf vort en aðrir menn. Mér detta í hug þessi orð,
um insta eðli konunnar gagnvart karlmanninum: „Þarfnast
stoðar sem víntré veikt“ o.s.frv. eftir Tegnér. En um instu og
fegurstu tilfinning karls gegn konu bera þessi vísuorð vott:
„Hélt eg þér á hestd“ o.s.frv/0
Jón Olafsson tók í sama streng og taldi að bæði þjóðfélaginu og
kveneðlinu væri stefnt í bráðan voða ef konur færu að beita sér í stjórn-
málum. Slíkt leiddi ekki aðeins til almennrar hnignunar og að „lífsfarsæld-
in“ minnkaði; „eðhsmismunur“ kynjanna færi einnig forgörðum og smám
saman mundu heimilin í landinu ieysast upp.'1
Ofangreind umfjöllun sýnir að almenn umræða um kvenréttindi um-
snerist á örfáum árum og viðhorf til þeirra meðal valdamanna þjóðarinnar
tóku verulegum breytingum. Ekki virðist vafi leika á því að það var ffam-
gangur kvenréttindastefnunnar sem þessum umskiptum réði, en þau urðu
einmitt í kjölfar þess að konur hlutu almenn borgaraleg réttindi. En rétt-
indin höfðu þegar nýst þeim á hinu pólitíska sviði eins og stórsigur
kvennalista í bæjarstjómarkosningum í Reykjavík árið 1908 bar glöggt
vitni um. Viðbrögð við kvenréttindamálinu á borð við þessi em vel þekkt í
rannsóknum í öðram löndum og hafa þau m.a. verið sett í samband við
eina af helstu kenningum karlasögu á undanförnum áram. En það er
kenningin um hina svokölluðu „krísu karlmennskunnar“ um aldamótin
1900. Segja má að það sé allútbreidd niðurstaða að karlmennskan hafi lent
í einhvers konar kreppu á þessum tíma og um leið hafi hugmyndir um
hvað það þýddi að vera karlmaður tekið breytdngum.'2 Að vísu vora krísur
70 Alþingistíðindi 1911 B II, d. 995.
Sama rit, d. 934—935.
2 Fræðimenn hafa samt mismunandi sýn á þetta þema. Sumir taka sterkt til orða og
segja að karlmennskan hafi beinlínis verið í mikilli krísu, talsmenn þessa eru t.d.
Michael Kimmel og norski bókmennta- og karlafræðingurinn Jorgen Lorentzen.
Aðrir taka ekki svo djúpt í árinni en vilja ffekar tala um auknar umræður um
karlmennsku á tímabilinu og að merking karlmennskunnar hafi verið í deiglunni.
Talsmenn þessa hafa verið sænski sagnffæðingurinn Claes Ekenstam og banda-
57