Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2008, Blaðsíða 191

Joep Leerssen
Þjóðemisstefiia og ræktun menningar
Joep Leerssen er kunnur hollenskur fræðimaður sem getið hefur sér orð fyrir
víðáttumikla þekkingu á tengslum bókmennta, menningar og stjórnmála.
Hann hefur unnið hana upp úr rannsóknum á sviði samanburðarbókmennta
og beitt einkum aðferðum þess sem kalla mætti ímyndafræði (e. imagology) þar
sem hann hefur skoðað þjóðernislegar staðalmyndir, einkum Ira, bæði sjálfs-
mynd þeirra og ímyndartúlkun annarra á þeim. Hann hefur einnig mikið
rannsakað og birt um þjóðernishugsun, bæði almennt og sértækt, og ekki síst
í því samhengi sem hér birtist, í tengslum við menningarlega ræktun þjóð-
ernis sem hann telur stundum fara aðrar leiðir en hin pólitísku markmið þjóð-
ernisstefnu; segja má að hvort tveggja sé að vissu leyti forsenda hins án þess
þó að vera það að öllu leyti.
Leerssen er prófessor í evrópskum nútímabókmenntum við háskólann í
Amsterdam, hann hefur verið forstöðumaður Huizinga-stofhunarinnar hol-
lensku og er meðal ritstjóra tímaritsins European Studies auk ritraðarinnar
Studia Imagologica. Hann hefur gefið út fjölda greina og bóka og hlaut nýlega
hin virtu Spinoza-verðlaun hollenska rannsóknaráðsins.
Grein Leerssens sem hér birtist er að mörgu leyti dæmigerð fyrir verk
hans og tekur á viðfangsefninu með mjög þverfaglegum hætti og reyndar má
segja að greining hans á mismunandi þáttum þjóðernisstefou, ekki síst sam-
þættingin á hinum pólitísku og menningarlegu fari langt með að skýra ýmis
einkennileg vandamál sem fræðimenn standa frammi fyrir þegar þeir hugsa
og ræða þjóðernisstefnu. Þau felast einkum í því að örðugt er að setja niður
skilgreiningar á þjóðerni og þjóðernishugsun sem heldur vatni fyrir allar þær
mismunandi birtingarmyndir sem þessi fyrirbæri taka á sig. Þannig getur mál-
farsleg þjóðernishugsun rekist á pólitíska, rétt eins og trúarbrögð mynda
kannski ósýnileg landamæri innan ríkis sem sækir þjóðernisréttlætingu sína að
189
Ritiif 1/2008, bls. 189-214