Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1994, Page 28

26
Árbók Háskóla íslands
harðnandi samkeppni við aðrar þjóðir mun
þörf okkar fyrir gagnmenntaða menn á sviði
viðskipta og hagfræði enn aukast. Aherslur í
námi munu einnig breytast. Athyglisvert var
t. d. að heyra Brynjólf Sigurðsson, forseta
viðskipta- og hagfræðideildar, lýsa nýjum
viðhorfum á 50 ára afmælishátíð viðskipta-
fræðinámsins, sem haldin var hér 18. október
sl. I máli hans kom fram, að aukin milliríkja-
viðskipti og tækni í fjarskiptum gera nú meiri
kröfu til fæmi í tungumálum viðskiptaþjóða
en áður. Þótt enska sé algengasta viðskipta-
málið, getur kunnátta í frönsku, þýsku,
spænsku, rússnesku eða japönsku verið
nauðsynleg, ef nýta á markaðstækifæri. Til
þess að ná árangri getur verið æskilegt, að í
fyrirtækjum starfi menn, sem kunna heima-
tungu markaðslandsins, þekkja sögu þess og
þjóðfélagsvenjur. Þessi fæmi er ekki einung-
is nauðsynleg til að selja framleiðslu okkar
eða við innkaup til landsins, heldur verður
hún einnig forsenda þess, að við getum flutt
út þekkingu okkar og reynslu og gert út menn
til að vinna að verkefnum erlendis. Tungu-
málanám verður með öðrum orðum ekki
tómstundagaman til að geta lesið erlendar
bækur eða bjargað sér á ferðalögum heldur
mikilvægur þáttur í viðskiptum og samskipt-
um við aðrar þjóðir.
Þótt rektor Alexander hafi gert sér skýra
grein fyrir þörf landsmanna á gagnmenntuð-
um forustumönnum í verslun og viðskiptum,
mun hann ekki hafa að órað fyrir, að þörf á
þeim yrði jafnmikil og raun ber vitni. Af
þessu dæmi má ráða, að erfitt er að meta þörf
fyrir háskólamenntað fólk og varasamt getur
verið að stýra aðsókn að námi með tilskipun-
um eða áætlunum. Þar verður áhugi og eftir-
spum að ráða. Við getum hins vegar tekið
mið af öðrum þjóðum og nýtt okkur, að
margar þeirra eru lengra komnar á þeirri
braut þróunar, sem við fylgjum. Af þeim
samanburði má ráða, að fjöldi háskólamennt-
aðra manna er síst of mikill hér, en hitt er al-
varlegra, að atvinnulíf okkar hefur verið svo
fábreytt, að það kann ekki að nýta sér há-
skólamenntun í sama mæli og þær þjóðir,
sem við eigum mest skipti við. Ef okkur tekst
ekki að finna leiðir til úrbóta, kann því svo að
fara, að menntafólk okkar fái ekki störf við
hæfi og verði að leita til annarra landa. Þá
yrðum við lokuð inni í þeim vítahring, að við
þyrftum þekkingu og fæmi háskólamennt-
aðra manna til að auka verðmæti þjóðarfram-
leiðslunnar, en misstum þá úr landi, vegna
þess að við kynnum ekki að nýta þá og teld-
um okkur ekki hafa efni á að ráða þá í vinnu.
Staða okkar er þeim mun alvarlegri, að laun
háskólamanna líkt og laun margra annarra
hér á landi em aðeins um helmingur þess,
sem í boði er erlendis, og háskólamenntað
fólk á auðveldara með að bjarga sér í fram-
andi löndum m. a. vegna tungumálakunnáttu.
Eg hef meiri áhyggjur af þessum vanda en
straumi fólks hingað til lands, þegar við
tengjumst evrópsku efnahagssvæði. Við sjá-
um dæmi unt þennan vanda allt í kring um
okkur, í Norður-Noregi, Skotlandi, á Irlandi
og Nýfundnalandi. Takmörkun á fjölda há-
skólamenntaðra manna hér á landi er
skammsýn lausn, sem engan vanda leysir.
Eina færa leiðin er að efla hér rannsóknir og
hagnýtingu þeirra til nýsköpunar í atvinnulífi
og nýta þau nýju atvinnutækifæri, sem aukin
efnahagssamvinna milli landa veitir okkur
hér og á erlendri grund.
Vaxandi aðsókn að háskólanámi sýnir, að
þjóðin hefur trú á gildi menntunar. A þessu
hausti eru innritaðir 5.230 stúdentar í Há-
skóla íslands. Þeim liefur fjölgað frá hausti
1988 til þessa hausts um 935 eða um 312 á
ári. Þessi áhugi á námi við Háskólann er
vissulega gleðiefni, en því er þó ekki að
neita, að j*leði okkar er nokkrum áhyggjum
blandin. I fyrsta lagi hefur Háskólinn bætt
við sig nemendum, sem nemur fjölmennum
framhaldsskóla, án þess að raunfjárveiting til
skólans hafi hækkað neitt undanfarin fjögur
ár. Hann hefur hagrætt kostnaði við kennslu
og rannsóknir eftir fremsta megni til að veita
þessum nemendum viðunandi þjónustu, en
því hljóta að vera takmörk sett, hve langt
verður gengið, áður en gæðum kennslunnar
hrakar svo, að ráðlegra verður fyrir nemend-
ur að leita sér skólavistar erlendis, þótt nám
ytra sé þjóðfélaginu mun dýrara en nám hér.
Háskóli íslands verður að gæta alþjóðlegrar
viðmiðunar í kröfum til sjálfs sín og nem-
enda. Þessi krafa verður enn brýnni, þegar
stefnt er að samkeppni við aðrar þjóðir, og
fyrirtæki okkar leita verkefna á erlendum
vettvangi. I alþjóðasamningum er gert ráð